Οι καθησυχαστικές δηλώσεις των κάθε μορφής ειδικών μας κάνουν να ανησυχούμε

Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας ανακοίνωσε ότι μετρήσεις που έγιναν στον ελληνικό χώρο στο διάστημα 24-25 Μαρτίου, έδειξαν ίχνη ραδιενέργειας (Ιώδιο-131) στην ατμόσφαιρα, σε συγκεντρώσεις στο επίπεδο των 125 μBq/m3 (125 εκατομμυριοστά του Μπεκερέλ (Bq) σε ένα κυβικό μέτρο αέρα).
Σύμφωνα με την επιτροπή, οι συγκεντρώσεις αυτές, αντιστοιχούν σε δόση ακτινοβολίας της τάξεως του εκατομμυριοστού της ετήσιας δόσης από φυσική ακτινοβολία που δέχεται ο μέσος άνθρωπος.

Επίσης, από τις μετρήσεις προσδιορίστηκε ότι ημερομηνία εισόδου των εν λόγω αερίων μαζών στη χώρα μας είναι η 24η Μαρτίου 2011. Η επιτροπή, στην ανακοίνωσή της, εμφανίζεται απολύτως καθησυχαστική. Όπως αναφέρεται «δεν υπάρχει η παραμικρή επίπτωση στην υγεία ή στο περιβάλλον. Είναι προφανές ότι δεν συντρέχει κανένας λόγος ανησυχίας και δεν απαιτείται η λήψη οποιουδήποτε μέτρου προστασίας».

Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας επισημαίνει ακόμη ότι σε καμία Ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει εκφραστεί ανησυχία, ούτε φυσικά έχει προταθεί η λήψη οποιουδήποτε μέτρου προστασίας. Στην ανακοίνωση τονίζεται οτι «όπως ήταν αναμενόμενο, τα επίπεδα ραδιενέργειας είναι τόσο χαμηλά που δεν ανιχνεύονται καν από τους σταθμούς έγκαιρης ειδοποίησης, δηλαδή από το τηλεμετρικό δίκτυο ελέγχου ραδιενέργειας περιβάλλοντος της χώρας».

Ανάλογες μετρήσεις διενεργούνται και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Αποτελέσματα μετρήσεων που έχουν ανακοινωθεί μέχρι στιγμής σε βορειότερες χώρες (πχ. Σουηδία, Γερμανία) αναφέρουν συγκεντρώσεις της τάξης των 300 μBq/m3.

Παρ’ όλα αυτά κανείς δεν μπαίνει στον κόπο να μας πει ότι τα φυσιολογικά επίπεδα ραδιενέργειας πριν από το 1940 ήταν περίπου 0 (μηδέν). Ποιος και με τι κριτήριο έθεσε τα όρια που ισχύουν σήμερα; Γιατί θα πρέπει με τα 125 μBq/m3 που μετρήθηκαν προχθές στην Ελλάδα να αισθανόμαστε ασφαλείς όταν πριν από 70 χρόνια το νούμερο ήταν 0 (μηδέν)! Τι διαφορά υπάρχει με τη Γερμανία και Σουηδία που έχει τις διπλές τιμές (300 μBq/m3) και πώς αυτό συνδυάζεται με την εμφάνιση καρκινογενέσεων και το προσδόκιμο όριο ζωής το οποίο στη χώρα μας είναι μεγαλύτερο ακριβώς διότι τα «φυσιολογικά» επίπεδα ραδιενέργειας είναι μικρότερα κατά το ήμισυ από αυτά των βορειοευρωπαίων. Συνδυάζονται αυτές οι τιμές με την ύπαρξη των πυρηνικών εργοστασίων εδώ και 40 περίπου χρόνια στη Βόρεια Ευρώπη και την απουσία τους από το μεγαλύτερο μέρος της Νότιας;

Μας ανησυχεί το γεγονός ότι γίνεται προσπάθεια εφησυχασμού από αυτούς που υπολογίζουν την πρόοδο και τα κέρδη των επιχειρήσεών τους περισσότερο από τις ανθρώπινες ζωές. Ήδη οι κάθε λογής επιστήμονες που υποστηρίζουν την παραγωγή ενέργειας από πυρηνικούς αντιδραστήρες προσπαθούν να μας “εξηγήσουν” ότι ένα ατύχημα όπως αυτό στην Φουκουσίμα είναι απίθανο να γίνει αλλού. Μας καθησυχάζουν ότι η τεχνολογία έχει προχωρήσει τόσο που οι νέοι αντιδραστήρες θα είναι φτιαγμένοι κάτω από τεχνητές λίμνες ώστε σε περίπτωση ατυχήματος να υπάρχουν παθητικά συστήματα ασφαλείας με την ίδια υπεροψία που ο ρώσος καθηγητής Ανατόλι Αλεξάντροφ πριν από την έκρηξη στο Τσερνόµπιλ, είχε δηλώσει ότι “η σοβιετική τεχνολογία είναι τόσο ασφαλής που θα µπορούσαµε να φτιάξουµε πυρηνικό σταθµό στην Κόκκινη Πλατεία...”

Κανείς από τους τεχνοκράτες επιστήμονες δεν μπορεί να βρει απαντήσεις σε ερωτήματα απλής λογικής όπως ότι για την κατασκευή και λειτουργία των αντιδραστήρων την ευθύνη έχει η κάποια ιδιωτική τις περισσότερες φορές εταιρεία. Στη Φουκουσίμα συγκεκριμένα την ευθύνη έχει Tokyo Electric Power Co. (Tepco). Για την μόλυνση του Ειρηνικού Ωκεανού, της γης της Απω Ανατολής και τον αέρα της υδρογείου από ποιόν θα ζητήσουμε το “λογαριασμό”; Ή θα αναλάβει την ευθύνη η Ιαπωνική Υπηρεσία Βιομηχανικής και Πυρηνικής Ασφάλειας η οποία υποτίθεται ελέγχει την Tepco; Και έως πού φθάνει ή καλύτερα αναγνωρίζει ότι φθάνει η ευθύνη της; Αν τα εγγόνια μας έχουν καρκινογενέσεις μετά από 150 χρόνια γιατί θα χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές συσκευές μολυσμένες  από την Ιαπωνία “στα όρια των ακτινοβολίας που δέχεται ο μέσος άνθρωπος “, θα τρώνε μπακαλιάρους μολυσμένους από τα ραδιενεργά κατάλοιπα του Τσερνομπίλ στον Ατλαντικό ωκεανό, και θα κολυμπούν σε θάλασσες που πριν από 100 χρόνια δέχθηκαν πυρηνικά απόβλητα από πλοία που “εξαφανίστηκαν” στο Ιόνιο σε ποια εταιρία ή επιτροπή ή οργανισμό θα πρέπει να απευθυνθούν και με ποιo τρόπο αυτή θα τους αποζημιώσει για τις βλάβες της υγείας τους;

Και χλευαστικά σχόλια του στύλ «τι σε νοιάζει εσένα για το τι θα γίνει σε 150 χρόνια» δεν είναι αποδεκτά. Κάποιους τους νοιάζει. Επίσης το επιχείρημα ότι επειδή συμβαίνουν αυτοκινητιστικά δυστυχήματα δεν θα σταματήσουμε το αυτοκίνητο δεν ισχύει γιατί είναι ασύμμετρο. Σε ένα αυτοκινητικό δυστύχημα θα χαθούν ορισμένοι άνθρωποι και θα επηρεαστεί η ζωή μερικών ακόμη. Σε ένα αεροπορικό μάλλον θα επηρεαστεί η ζωή περισσότερων. Αν φτιάχναμε ένα πυρηνοκίνητο όχημα στο οποίο θα έμπαιναν όλοι οι άνθρωποι της γης φυσικά και δεν θα διακινδυνεύαμε να πάθει δυστύχημα γιατί δεν θα επηρεαζόταν απλά όλη η ανθρωπότητα και ο πλανήτης αλλά και οι επερχόμενες γενιές.

Είχαμε την “τύχη” να ειδοποιηθούμε δύο φορές από ατυχήματα που η εμβέλειά τους απλώθηκε σε μερικές χώρες και άλλα που έμειναν για πολλά χρόνια κρυφά γιατί δυστυχώς η ραδιενέργεια  ούτε φαίνεται, ούτε ακούγεται, ούτε μυρίζει. Θα περιμένουμε το επόμενο ατύχημα για να καταλάβουμε ότι δεν πρέπει πλέον να στηριζόμαστε στην τύχη και ότι είναι κανόνας οι “αστοχίες υλικού”, ο “ανθρώπινος παράγοντας”, τα “ακραία καιρικά φαινόμενα”, και οι “φυσικές καταστροφές”;

Ακούμε από την Ιαπωνική Υπηρεσία Βιομηχανικής και Πυρηνικής Ασφάλειας ότι, η τιμή του ιωδίου-131 η οποία είχε ανιχνευθεί την περασμένη εβδομάδα βρισκόταν σε επίπεδο 126 φορές υψηλότερο του νομίμως επιτρεπόμενου στον Ειρηνικό Ωκεανό κοντά στο εργοστάσιο Φουκουσίμα Νταϊίτσι.

Μέσα στο εργοστάσιο οι αρχές εντόπισαν οκτώ ραδιενεργές ουσίες σε στάσιμο νερό σε υπόγειο. Τα υψηλότερα επίπεδα που βρέθηκαν στο νερό στο τμήμα 1 του εργοστασίου ήταν αυτά του καισίου 137, ενός ραδιενεργού ισοτόπου που είχε απελευθερωθεί στο περιβάλλον και μετά την καταστροφή στο Τσέρνομπιλ το 1986. Καταγράφηκε σε επίπεδο 1,8 εκατ. μπεκερέλ. Στο νερό περιέχονταν επίσης τα ισότοπα του καισίου 134 και 136 καθώς και ιώδιο-131. Για άλλες ραδιενεργές ουσίες που έχουν σχετικά «άπειρη» ημιζωή και πιθανά υπάρχουν στους αντιδραστήρες (πχ το πλουτώνιο 244  έχει μόλις 80 εκατομμύρια χρόνια αλλά υπάρχουν και χειρότερα ) γιατί δεν λέγεται τίποτα;

Στην Ιαπωνία, οι κίνδυνοι ενός σεισμού και ενός συνακόλουθου τσουνάμι ήταν ευρέως γνωστοί και όλοι θεωρούσαν ότι μπορούσαν να αντιμετωπιστούν. Δυστυχώς, όμως, αυτοί που κατασκεύασαν τα πυρηνικά εργοστάσια υπέθεσαν ότι είχαν εκμηδενιστεί οι κίνδυνοι από ένα τσουνάμι, λόγω των μέτρων προφύλαξης που έλαβαν άλλοι. Εφεδρικές γεννήτριες εγκαταστάθηκαν πίσω από τα τείχη, αλλά δεν ήταν υπερυψωμένες για να αποφύγουν ένα τεράστιο κύμα. Ετσι, εισέρρευσε νερό και αχρηστεύθηκαν τα συστήματα ψύξης. Η διαρροή ενέργειας ήταν η επόμενη εξέλιξη. Σήμερα είναι προφανές ότι η βιομηχανία πυρηνικής ενέργειας στην Ιαπωνία δεν ήταν επαρκώς εξοπλισμένη. Ειδάλλως, τα συστήματα ψύξης θα συνέχιζαν να λειτουργούν ακόμη και εάν ο σεισμός προξενούσε ζημιές στις εργοστασιακές εγκαταστάσεις.

Το δράμα της Ιαπωνίας αποτελεί «τομή για όλη την ανθρωπότητα», δεδομένου ότι ο αριθμός των πυρηνικών αντιδραστήρων αυξάνεται συνεχώς και μαζί με αυτούς και η απειλή πυρηνικού ατυχήματος, καθότι σε όλο τον πλανήτη  λειτουργούν συνολικά 435 πυρηνικές εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, 29 βρίσκονται υπό κατασκευή και 64 βρίσκονται στη φάση του προγραμματισμού. Ο ενεργειακός σχεδιασμός της Ελλάδας πρέπει να δείχνει τον δρόμο για δομικές αλλαγές στο σημερινό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας και θα πρέπει να συνδυάζει επιστημονικές, περιβαλλοντικές, αλλά και κοινωνικές και πολιτικές παραμέτρους. Δυστυχώς οι μέχρι τώρα συζητήσεις δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας.

Η συζήτηση για την κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου στη χώρα μας ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’70 με το σχεδιασμό ενός πυρηνικού εργοστασίου στην Κάρυστο της Εύβοιας, το οποίο ματαιώθηκε μετά από τις έντονες αντιδράσεις του αντιπυρηνικού κινήματος.

Το 2009 η Επιτροπή Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών εισηγήθηκε τη διοργάνωση, από κυβερνητικούς και μη-κυβερνητικούς φορείς, διαλόγου σχετικά με την ένταξη ή μη της πυρηνικής ενέργειας στον ελληνικό χώρο, καθώς και τη θεώρηση από τους αρμοδίους κρατικούς φορείς της ένταξης της πυρηνικής επιλογής στον μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό της Ελλάδας. Στα Πορίσματα της Ομάδας Εργασίας της Επιτροπής Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών επί του θέματος «Πυρηνική Ενέργεια και Ενεργειακές Ανάγκες της Ελλάδος» αναφέρουν χαρακτηριστικά: «Επισημαίνεται, ότι το ατύχημα στο Three Mile Island (ΗΠΑ) είχε μόνο σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις (η διαρροή ραδιενέργειας στο περιβάλλον ήταν ελάχιστη) και ότι το ατύχημα στο Chernobyl (πρώην Σοβιετική Ένωση) είναι αδύνατον να συμβεί σε αντιδραστήρες δυτικού τύπου…» και παρακάτω: «Η έντονη σεισμικότητα της Ελλάδος πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη σε κάθε προγραμματισμό και σχεδιασμό πυρηνικών εργοστασίων, δεν αποτελεί όμως αποτρεπτικό παράγοντα. Υπάρχουν δεκάδες πυρηνικών εργοστασίων σε σαφώς σεισμικές περιοχές (π.χ. στην Καλιφόρνια και Ιαπωνία) χωρίς κανένα σοβαρό πρόβλημα».

Ο κ. Θεμιστοκλής Σπέης, ελληνικής καταγωγής γεννημένος στις Ηνωμένες Πολιτείες, είχε βρεθεί το 1979 σε ένα από τα πιο γνωστά ατυχήματα σε πυρηνικό σταθμό, σίγουρα το σοβαρότερο επί αμερικανικού εδάφους, στο Θρι Μάιλ Αϊλαντ. Εργαζόταν στην Υπηρεσία Ελέγχου της Πυρηνικής Ενέργειας των ΗΠΑ και έσπευσε στο Χάρισμπουργκ της Πενσιλβάνια στις 28 Μαρτίου του 1979, πριν από 32 χρόνια. Λέει σε άρθρο του  Γ. Ελαφρού που δημοσιέυτηκε στην εφημερίδα Καθημερινή απαντώντας στο πως βλέπει το ενδεχόμενο δημιουργίας πυρηνικού εργοστάσιου στην Ελλάδα. «Δεν είμαι θετικός. Αλλά η επιλογή της πυρηνικής ενέργειας πρέπει να είναι αποτέλεσμα απόφασης των λαών έπειτα από ένα μεγάλο διάλογο. Δεν μπορεί να περιοριστεί στη γνώμη των ειδικών, πρέπει να υπολογίσουν τα πιο πλατιά κοινωνικά στρώματα, τα υπέρ και τα κατά. Πριν από 40 χρόνια τα πυρηνικά ήταν η σούπερ τεχνολογία, που θα έλυνε όλα τα προβλήματα. Σήμερα ξέρουμε ότι είναι πιο σύνθετα τα πράγματα. Για παράδειγμα, δεν έχουμε βρει λύση για τη διάθεση των αποβλήτων, ορισμένα από τα οποία είναι ραδιενεργά για χιλιάδες χρόνια. Ακόμα και στις ΗΠΑ, που υπάρχουν αχανείς ακατοίκητες εκτάσεις, υπάρχει πρόβλημα ανεύρεσης χώρου. Επιπλέον, τα πυρηνικά εργοστάσια είναι πλέον πανάκριβα. Πολύ μεγάλα συμφέροντα κρύβονται από πίσω τους…».

Γνωρίζουμε ότι στις χώρες  του ελεύθερου ανταγωνισμού και των  πολυεθνικών γιγάντων για τέτοιου είδους σοβαρές αποφάσεις, η κοινωνία, οι φορείς της και οι σχετικοί επιστήμονες είναι πάντα εκτός σκηνής, τα νήματα κινούνται από μεγάλες εταιρείες και τεχνοκράτες με ισχυρότατη επιρροή και με αποκλειστικό γνώμονα το ιδιωτικό οικονομικό συμφέρον.

Αυτά τα τεράστια οικονομικά κέντρα προετοιμάζουν σιγά – σιγά την κοινή γνώμη, και κυρίως, παρεμποδίζουν την εξέλιξη προγραμμάτων εναλλακτικών μορφών ενέργειας με προφανή στόχο : όταν το ενεργειακό θα φτάσει σε αδιέξοδο, η μόνη προφανής λύση που θα προβάλλει θα είναι η πυρηνική ενέργεια. Είναι βέβαιο ότι, εάν τα αντίστοιχα κονδύλια είχαν διατεθεί σε έρευνα στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας και στην αναδιάρθρωση των αναγκών του κόσμου, το ενεργειακό πρόβλημα θα ήταν αυτήν την στιγμή περισσότερο κοντά στην λύση του παρά σε αδιέξοδο.

Εάν αυτό δεν γίνει έγκαιρα και με την απαραίτητη διάθεση ανθρώπινου δυναμικού και κονδυλίων στην εναλλακτική έρευνα και την διάδοση των εφαρμογών της, τότε σε μερικά χρόνια θα είμαστε υποχρεωμένοι να παρακολουθούμε το ένα μετά το άλλα τα πυρηνικά ατυχήματα και  να αποδεχόμαστε την πυρηνική ενέργεια ως την μόνη λύση για την συνέχιση της ζωής μας σε … άλλον πλανήτη.

Οδυσσέας Χιλιτίδης

Εκπαιδευτικός