Οι Οικολόγοι Πράσινοι, με την ευκαιρία της διεξαγωγής του Πανελλαδικού Συμβουλίου μας στις 6 και 7/3 στην πόλη της Λάρισας, φέρνουμε στην επικαιρότητα το τεράστιο υδατικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια ο θεσσαλικός κάμπος.
Τα ακριβή μεγέθη του προβλήματος δεν είναι γνωστά ελλείψει επικαιροποιημένων δεδομένων, με αποτέλεσμα οι σχετικές μελέτες να βασίζονται σε στοιχεία που έχουν ληφθεί περισσότερο από 15 χρόνια πριν. Υπάρχουν διάφορες εκτιμήσεις για το υδατικό έλλειμμα της Θεσσαλίας, το οποίο σε κάθε περίπτωση είναι πολύ μεγάλο, με μερικούς ερευνητές να το υπολογίζουν μέχρι και πάνω από 1000 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ετησίως. Άλλωστε οι συνέπειές του είναι εμφανείς σ’ όλο το θεσσαλικό κάμπο: δραματική πτώση της στάθμης των υδροφορέων, σημαντικός περιορισμός της θερινής ροής των ποταμών, καθιζήσεις και ρωγμές του εδάφους, υφαλμύρωση, υποβάθμιση των εδαφών, ορατός κίνδυνος ερημοποίησης, νιτρορρύπανση.
Η βασική αιτία που οδήγησε στη σημερινή κατάσταση είναι η κακοδιαχείριση και κατασπατάληση των υδατικών πόρων που, σε συνδυασμό με τη συνεχή υποβάθμιση της ποιοτικής τους κατάστασης, θέτει σε κίνδυνο όχι μόνο τη βασική παραγωγική κατεύθυνση της Θεσσαλίας, δηλαδή την αγροτική παραγωγή, αλλά και το ίδιο το περιβάλλον.
Ως σωτήρια λύση στο υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας προβάλλεται εδώ και σχεδόν 30 χρόνια το έργο της εκτροπής του Αχελώου. Ως Οικολόγοι Πράσινοι θεωρούμε ότι είναι ένα έργο περιβαλλοντικά καταστροφικό, ενεργειακά παράλογο, ιστορικά προσβλητικό, οικονομικά ασύμφορο και άρα ζημιογόνο για όλους τους Έλληνες. Αποτελεί ένα μνημειώδες παράδειγμα προς αποφυγή μιας αναπτυξιακής λογικής των δεκαετιών του ‘80 και του ‘90 που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις αρχές της αειφορίας και της βιωσιμότητας. Θεωρούμε ότι η προσμονή των νερών του Αχελώου από τους Θεσσαλούς αγρότες, που συντηρήθηκε από όλες τις κυβερνήσεις, στήριξε έμμεσα την εγκληματική κατασπατάληση νερού στο Θεσσαλικό κάμπο, που ετησίως ζητά πάνω από 1.8 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού (το 21,7% της εθνικής κατανάλωσης) για να ξεδιψάσει, και αποτέλεσε το άλλοθι για τη μη λήψη άμεσων, αποτελεσματικών και βιώσιμων μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Ως Οικολόγοι Πράσινοι πιστεύουμε ότι ο Αχελώος δεν είναι η λύση για το υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας Λύσεις υπάρχουν, στη βάση όμως μιας άλλης νοοτροπίας που στηρίζεται στην εξοικονόμηση νερού, στην αποτελεσματική διαχείριση της ζήτησης και στην επιστημονικά τεκμηριωμένη αναρδιάρθρωση των καλλιεργειών. Αυτό δεν είναι μόνο κάτι που επιβάλλει η Οδηγία για τα νερά 2000/60/ΕΚ, ούτε κάτι που προτείνουν οι Οικολόγοι Πράσινοι. Το επιβάλλει η κοινή λογική!
Δεν μπορούμε να μιλάμε όμως για εξοικονόμηση νερού όταν αγνώστου αριθμού παράνομες γεωτρήσεις αντλούν ανεξέλεγκτα από τον υπόγειο υδροφορέα, όταν παράνομα φράγματα στραγγίζουν τον Πηνειό, όταν τα περισσότερα αρδευτικά δίκτυα παρουσιάζουν σημαντικές απώλειες νερού λόγω έλλειψης συντήρησης και παλαιότητας, όταν χρησιμοποιούνται ανοιχτές χωμάτινες στραγγιστικοί τάφροι για τη μεταφορά του νερού και όταν η έλλειψη ενός στοιχειώδους αρδευτικού δικτύου με επενδυμένες διώρυγες και κλειστά δίκτυα αυξάνει σημαντικά το χρόνο μεταφοράς του νερού στο σημείο που χρειάζεται και τη χρονική στιγμή που χρειάζεται. Βασικό ζητούμενο επομένως είναι ο εκσυγχρονισμός και η συντήρηση των αρδευτικών δικτύων, παράλληλα με τη βιώσιμη διαχείριση των τοπικών υδατικών πόρων με μέτρα όπως ο έλεγχος της κατανάλωσης και η κοστολόγηση του νερού με βάση τη χρήση του, η επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση του, η κατασκευή έργων ταμίευσης και τεχνητού εμπλουτισμού, κ.α..
Η αντιμετώπιση του υδατικού ελλείμματος πρέπει επιπρόσθετα να εστιαστεί και στη διαχείριση της ζήτησης του νερού, η οποία είναι κατά βάση αρδευτική. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με αναδιάρθρωση, ενός ποσοστού τουλάχιστον, των υφιστάμενων καλλιεργειών, ενόψει και των επικείμενων αλλαγών το 2013 στην Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ε.Ε.. Από πρακτικής άποψης το ζήτημα της αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών δεν είναι καθόλου απλό, απαιτεί χρόνο και κόπο, καθώς οι περισσότεροι αγρότες έχουν προσαρμοστεί τόσο από πλευράς γνώσης, τεχνικών και εμπειρίας, όσο και από πλευράς μηχανολογικού εξοπλισμού και εγκαταστάσεων σε μια συγκεκριμένη καλλιέργεια. Οι αποφάσεις για τις καλλιέργειες που θα αντικαταστήσουν τις υφιστάμενες επιβάλλεται να ληφθούν μετά από μεθοδική έρευνα πεδίου και με βάση τα επιστημονικά δεδομένα. Και φυσικά δεν υπάρχει μόνο μια λύση για όλη τη Θεσσαλία. Πρέπει να συνυπολογιστούν οι ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες σε κάθε περιοχή ώστε η τελική επιλογή να είναι η ενδεδειγμένη. Η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών θα πρέπει να ιδωθεί ως πιο μακροπρόθεσμο, σε σχέση με την εξοικονόμηση του νερού, μέτρο. Συνίσταται να ξεκινήσει από τις περιοχές με το μεγαλύτερο υδατικό έλλειμμα και πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος. Απαιτούνται σταθερά βήματα με τη λήψη κατάλληλων μέτρων όπως σταδιακός περιορισμός των υδροβόρων και με μεγάλες εισροές καλλιεργειών, στροφή σε καινοτόμες καλλιέργειες, στη βιολογική γεωργία και στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων ποιότητας, ενίσχυση της πολυλειτουργικότητας του αγρότη κ.α.
Για τη σωστή και αποτελεσματική εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων απαιτείται ο συντονισμός και η εύρυθμη λειτουργία όλων των αρμόδιων φορέων και προπαντός η συνεργασία τους με τους χρήστες του νερού, δηλαδή τους αγρότες, ενώ απαραίτητη προϋπόθεση για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι η διαθεσιμότητα αξιόπιστων και επικαιροποιημένων δεδομένων. Μόνον τότε θα μπορούν όλοι να συζητούν πάνω στη βάση των ίδιων στοιχείων, ώστε να εκτιμήσουν πέρα από κάθε αμφιβολία το υδατικό δυναμικό του διαμερίσματος και να βγάζουν χρήσιμα συμπεράσματα προς την κατεύθυνση λήψης των κατάλληλων διαχειριστικών μέτρων στην πορεία του χρόνου. Προς τούτο προτείνουμε την εγκατάσταση ενός σύγχρονου δικτύου λήψης υδρομετρικών, μετεωρολογικών και ποιοτικών δεδομένων και τη δημοσίευση τους σε πρωτογενή μορφή σε ειδικό δικτυακό τόπο με ελεύθερη πρόσβαση σε όλους.
Για την εξεύρεση αποτελεσματικών αλλά και ταυτοχρόνως περιβαλλοντικά βιώσιμων λύσεων στο υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας πρέπει να ξεκινήσει ένας δημόσιος διάλογος σε εθνικό αλλά και σε τοπικό επίπεδο, που μέσα από διαδικασίες διαβούλευσης θα καταλήξει σε ένα συνολικό σχέδιο δράσης με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης για τη διαχείριση των υδατικών πόρων και την παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος.
Πιστεύουμε πως τα προβλήματα λύνονται με γενναίες αποφάσεις και όχι με υποσχέσεις που «χαϊδεύουν» τ’ αυτιά. Δηλώνουμε ότι στεκόμαστε στο πλευρό των Θεσσαλών πολιτών, και ειδικότερα των Θεσσαλών αγροτών, και ξεκινάμε δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση.
Προτεραιότητα μας είναι η καταγραφή των προβλημάτων και η επαφή μας με τους βασικούς χρήστες του νερού, δηλαδή τους αγρότες και τους φορείς που τους αντιπροσωπεύουν (συνεταιρισμούς, συνδικαλιστικές οργανώσεις), καθώς και με τους φορείς διαχείρισης των υδατικών πόρων (ΤΟΕΒ, δήμους). Παράλληλα σχεδιάζουμε τη διοργάνωση σχετικών ημερίδων που σκοπό θα έχουν να φέρουν κοντά πολιτεία, επιστήμονες, αγρότες, τοπικές κοινωνίες για να μπορέσουμε να εξετάσουμε το ζήτημα από όλες τις οπτικές γωνίες.
Στόχος μας είναι να συμβάλλουμε αποφασιστικά στη δημιουργία και εδραίωση κλίματος συνεργασίας ανάμεσα σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και τις τοπικές κοινωνίες, που θα αναδείξει συμφωνίες στηριγμένες πάνω σε στοιχεία και επιστημονικά δεδομένα και θα λάβει υπόψη όλες τις παραμέτρους του υδατικού προβλήματος επιδιώκοντας την εξεύρεση των βέλτιστων βιώσιμων λύσεων.