Ο Dickens (ο… Καλβίνος πάλι), τα Χριστούγεννα και ο σύγχρονος καπιταλισμός
Ebenezer Scrooge:
Πρόσωπο υπαρκτό. Γεννήθηκε στην Αγγλία του 1843. Είχε και μια μικρότερη αδελφή, τη Φαν. Ο πατέρας του τον έκλεισε σε μακρινό σχολείο, όπου έζησε απομονωμένος από το περιβάλλον του, περιμένοντας σε άδειες αίθουσες να τον καλέσουν. Ο θάνατος της λατρευτής αδελφής του, Φαν, τον έκανε παραπέρα εσωστρεφή. Η ζωή του γέμισε φοβίες και τρόμους.
Οι πρώτες επιτυχίες στη ζωή του ήρθαν από το εμπόριο, όπου έδειξε μεγάλο ταλέντο. Θήτευσε στο λογιστήριο του Mr Fezziwig και εξελίχθηκε σε συνέταιρο του Jacob Marley, πλούσιου εμπόρου, του οποίου κληρονομεί την περιουσία μετά τον θάνατο του, παραμονή Χριστουγέννων. Ωστόσο καταλαμβάνει και το σπίτι του, σαν πράξη απόλυτης κυριαρχίας. Παραδόξως διατηρεί το όνομα του πρώην συνέταιρου στις ταμπέλες και διακηρύττει ότι υπήρξε «καλός φίλος».
Αναδιοργανώνει την εταιρεία, όπως αυτός νομίζει, δεν συζητάει τίποτα με κανένα και εφαρμόζει ακραίες πρακτικές. Στο Λονδίνο της καπνίλας, του smog & fog, όπου χιλιάδες καυσόξυλα καίγονταν, επιβάλει στην εταιρεία του, στο σπίτι του και στα σπίτια των υπαλλήλων του ακραίο περιορισμό καύσης, με το πρόσχημα της ..περιβαλλοντικής μέριμνας. Επινοεί συστήματα «κλιματισμού» για εξοικονόμηση χρημάτων. Η σύγχρονη βρετανική κριτική βλέπει στα μέτρα αυτά, ένα …πρώιμο οικολόγο και όχι ένα παροιμιώδη τσιγκούνη.
O Anthony Cesaretti στο ρόλο του Ebenezer
Τους επικεφαλής έμπιστους του αμείβει πλουσιοπάροχα διπλά από τους άλλους – 15 σελίνια τη βδομάδα, (στρωμάτωση εργατικής τάξης), τους διαθέτει κατάλυμα και τους χορηγεί γιορταστικές παροχές. Για τους κατώτερους επιφυλάσσει περιφρόνηση, απονιά και ορμήνιες για αυτενέργεια, υπευθυνότητα κλπ Ακόμα και Κενσιανιστές οικονομολόγοι ασχολήθηκαν για να αντικρούσουν τις φαινομενικά καινοτόμες ιδέες του, τον κατηγόρησαν ότι δημιουργεί ανεργία, αναστατώνει το κλίμα εργασίας, ενώ ο ίδιος επέμενε στην αξία «..δημιουργίας κεφαλαίου, θέσεων εργασίας και οικονομικής υγείας».
Για οικογένεια είχε μόνο ένα ανιψιό, τον Fred. Μια ατυχής σχέση του με κάποια μυστηριώδη Belle διαλύεται, επειδή πιστεύει ότι δεν έχει τα μέσα να ικανοποιήσει τα ακριβά γούστα της.
Αh tempora Αh mores,
ο …βρετανικός φιλεργατικός Independent, 24.12.2006, μέσα στη βιάση της εθνικής προβολής δια συμβόλου, τον ανακηρύσσει οικονομικό ήρωα, διάνοια της ελεύθερης αγοράς, ένα διορατικό οραματιστή, παρασάγγας ικανότερο από τον Μέρντοκ, μακράν σπουδαιότερο από τον Μπράνσον και σίγουρα προφήτη της εποχής μας.
Τις δοξασίες του συγκέντρωσε o Ebenezer Scrooge στο, καθ’ υπαγόρευση στον ανεψιό του βιβλίο, “Keep Christmas in your own way, and let me keep it in mine” (Ελεύθερη μετάφραση: Τα Χριστούγεννα, Χριστούγεννα και η δουλειά μου, δουλειά μου).
Το ρόλο του στο θέατρο και τον κινηματογράφο έπαιξε μια πλειάδα ηθοποιών από τον Sir Alec Guinness, τον Alastair Sym ως τον Bill Murray.
Τα σενάρια ακολούθησαν τις πληροφορίες του βασικού βιογράφου του καθηγητή Paul Davis «Έργα και ημέρες του Ebenezer Scrooge», που κατηγορείται ωστόσο για συστηματική διαστρέβλωση στοιχείων, ώστε να παράγει ένα εξαιρετικά ιδιότυπο χαρακτήρα. Μίζερο, τσιγκούνη, άδικο, αντικοινωνικό και άπονο. Η εξήγηση για την προκατάληψη αυτή ήταν πιθανώς οι ακραίες απόψεις του για τον εργασιακό χώρο, αλλά και ο φόβος των φαντασμάτων, τα κηρύγματα για μείωση του πληθυσμού και το τρόμαγμα των παιδιών.
O γνωστός μας Scrooge McDuck αφ’ ετέρου, είναι ο φανταστικός Σκωτσέζος ήρωας, της παιδικής «ελαφράς» λογοτεχνίας, που του έδωσε μορφή πρώτος ο Carl Barks το Δεκέμβρη του 1947, και γεννήθηκε από μια ελεύθερη ανάγνωση της ζωής του Ebenezer Scrooge, του Κάρολου Ντίκενς στα “Κάλαντα των Χριστουγέννων”.
Η μορφή του 1947, βασιζόταν σε Σκωτσέζικους τύπους, στο “πνεύμα του 1943”, όπως έμεινε ιστορικά. Ο Barks δημιούργησε και τους άλλους περιφερειακούς χαρακτήρες, ενώ έβαλε το γκρουπ να ανακατευτεί μ’ όλα τα περίεργα της ανθρωπότητας voodoo, μούμιες, κυνήγι θησαυρών κλπ.
Η πρώτη εμφάνιση σε κινούμενα σκίτσα, έγινε στην τηλεοπτική σειρά Mickey Mouse Club, με ανάγλυφο αγαλματάκι και το 1967 στο θεατρικό του Ντίσνευ, “Ο Scrooge_McDuck και το χρήμα”, όπου διδάσκει στα ανίψια (τι άλλο;) οικονομία.
Ebenezer Scrooge θα γίνει η πάπια-Σκρουτζ στο “Mickey’s Christmas Carol” (1983), κινούμενα σκίτσα της αρχικής ιστορίας του Dickens. Η χορεία των συγγραφέων της ζωής του Σκρουτζ απλώνεται από τον Barks του 1947, ως τον Don Rosa σήμερα.
Οι αναλύσεις των τύπων των ηρώων του Ντίσνεϋ είναι άπειρες. Υπερβολή χαρακτήρων, έλλειψη τυπικής οικογένειας κλπ, διαμόρφωσαν ένα …ψυχαγωγικό τοπίο για πολλές γενιές, επικυρώνοντας έμμεσα την επιτυχία του οικονομικού μοντέλου που ζούμε, ακόμα και με κάποιες οριακές απορρίψεις.
Εντυπωσιακό στη ζωή των ηρώων μας, είναι η αποσιώπηση της θρησκευτικής Καλβινιστικής προέλευσης της ιδεολογίας τους ή τουλάχιστον η σύμπτωση μ’ αυτή. Ο κόσμος του Σκρουτζ, αλλά και οι κριτές του, μιλούν για μια κοινωνία κουμπωμένων ανθρώπων, ατομικών χώρων, παράδεισων ανταγωνισμού, διάκρισης (και ήττας), ένα κόσμο που δεν μοιάζει όχι μόνο στο όνειρο μιας άλλης κοινωνίας με ομαδικότητα, ασφάλεια όλων και αυτονόητη αλληλεγγύη, αλλά ούτε καν στον στιγμιαία διαχυτικό κόσμο των χριστιανικών Χριστουγέννων.
Επίκαιρες δημοσιεύσεις:
http://www.wikileasing.com/0/Scrooge_McDuck.html
http://news.independent.co.uk/people/profiles/article2099910.ece
http://www.suburbanchicagonews.com/napervillesun/lifestyles/
Νίκος Τακόλας