Αξιοποίηση καλλιτεχνικών αγαθών: μια νέα οικονομία

Άρθρο του Πάολο Μελισσάνο

Η αξιοποίηση των μνημείων είναι μια μοναδική ευκαιρία για την Ελλάδα: είναι μια νέα μορφή οικονομίας που θα είναι η new economy του μέλλοντος (αλλού έχει αρχίσει ήδη από χρόνια).

Αυτή η νέα οικονομία θα είναι λοιπόν η διαχείριση του πολιτισμού. Σε πολλά πανεπιστήμια της Ιταλίας και της Ευρώπης υπάρχει αυτή η διεύθυνση σπουδών: μάνατζερ πολιτισμού.

Παγκοσμίως υπάρχει μια συνεχής αυξημένη ζήτηση πολιτισμού, εκτεταμένη και χωρίς προηγούμενο. Τα μνημεία είναι ένα πολύτιμο αγαθό και η συντήρησή τους ενθαρρύνει την ανάπτυξη της χώρας. Στη Σαρδηνία της Ιταλίας επιτεύχθηκε η αποκατάσταση 21 μητροπολιτικών ναών χάρη σε κοινοτικές και ιδιωτικές επιχορηγήσεις με αποτέλεσμα να έχει αυξηθεί η παρουσία του θρησκευτικού τουρισμού μέχρι σήμερα άγνωστου για το νησί.

Η είσοδος των ιδιωτών στη διατήρηση της καλλιτεχνικής κληρονομιάς είναι καθοριστική. Κάτι θα σημαίνει εάν στην Ιταλία τα μοναδικά μουσεία που πάνε καλά είναι σε ιδιωτικά χέρια, όπως το Palazzo Grassi και το Μουσείο Guggenheim στην Βενετία.

Η ιταλική Κυβέρνηση έχει σχεδιάσει φορολογικές διευκολύνσεις για τα χρήματα που επενδύονται στην αναπαλαίωση ή αξιοποίηση των πολιτιστικών αγαθών (απαλλαγή φόρου κλπ) για να προσελκύσει ιδιωτικές επενδύσεις. Στο Δήμο του Αγρίτζεντο (Σικελία) έχει αρχίζει η συζήτηση για την παραχώρηση σε ιδιώτες του αρχαιολογικού χώρου «Valle dei Templi» (κοιλάδα των Ναών). Όμως εδώ έχουμε μια ξεκάθαρη στρατηγική των αρχών: τριανταετές συμβόλαιο, ετήσιο πάγιο και μερικά έργα να πραγματοποιηθούν.

Στην Κέρκυρα συμβαίνει πολύ συχνά οι τουρίστες να βρίσκουν κλειστά τα μουσεία, ειδικά τις Κυριακές και τις αργίες. Ενώ τα μουσεία μας έχουν πολύ πλούτο, πολλά κομμάτια είναι στα υπόγεια, άλλα είναι εκτεθειμένα χωρίς ενδιαφέρον. Εγκατάλειψη και αναποτελεσματικότητα δεν είναι κάτι καινούργιο για τα αγαθά που το Κράτος διατηρεί για τον εαυτό του (βλέπε Παλαιό Φρούριο, Ανάκτορα Μιχαήλ & Γεωργίου, Μον Ρεπό, κλπ). Και τη μόνιμη αστάθεια των δημόσιων λογαριασμών βεβαίως δεν κάνει καλά σε έργα που χρειάζονται μια συνεχή και προσεκτική φροντίδα. Την ιδιωτική συμμετοχή εξασφαλίζει μια καλύτερη διαχείριση των πόρων. Το δημόσιο αγαθό ανήκει σε όλους: η τυπική συμπεριφορά του Κράτους είναι όμως να απορροφούνται περισσότερα κέρδη χωρίς να αναλαμβάνονται τα κόστη συντήρησής του.

Οι ιδιώτες όμως δεν θα ανεχτούν τέτοια πράγματα: εάν ο κήπος είναι δικός μου δεν θα μου αρέσει να καταπατιέται το παρτέρι ή να πετιούνται τσιγάρα, κλπ. Η ίδια λογική, σε πιο υψηλή κλίμακα, μπορεί να εφαρμόζεται στα καλλιτεχνικά έργα. Όποιος επενδύει στον πολιτισμό, το κάνει φυσικά και για την επιστροφή της φήμης. Και εάν θέλει να αποκτήσει κέρδος θα διοργανώσει εκδηλώσεις επιβάλλοντας ένα εισιτήριο για την είσοδο, όπως συμβαίνει σήμερα στα φρούρια μας και στα μουσεία μας.

Αυτό δεν σημαίνει ότι θα αναγκαστούμε να πληρώσουμε κάτι που σήμερα απολαμβάνουμε δωρεάν. Το αντίθετο. Σήμερα η συντήρηση των μνημείων με τον τρόπο που ξέρουμε (η κατάσταση της Κέρκυρας το εξηγεί πλήρως) χρηματοδοτείται από τους φόρους που πληρώνουμε όλοι μας, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που δεν έχουν πάει ποτέ στη ζωή τους να επισκεφτούν ένα μνημείο. Ενώ σε ένα ιδιωτικό σύστημα, οι πολιτιστικές αρχές θα ήταν χρηματοδοτημένες από όσους καταναλώνουν τις υπηρεσίες που αυτές προσφέρουν.

Η τέχνη σε ιδιωτικά χέρια δεν πρέπει να είναι ένα ταμπού. Το έργο του Λεονάρντο ντα Βίντσι με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στον κόσμο είναι ο κώδικας «Hammer» που ανήκει στον Bill Gates. Έναν ιδιώτη.

Πάολο Μελισσάνο,

μέλος Οικολόγων Πράσινων Κέρκυρας