ΑΠΕ BIOKAYΣΙΜΑ Θέρμανση από μουριά

Της ΓEΩPΓIAΣ ZABITΣANOY 

Τα δασικά υπολείμματα [ΣΣ. Κλαδάκια, “τσαγκλιά”, ξερά φύλλα, φλούδες] γίνονται μικροί κύλινδροι, καίγονται και σας ζεσταίνουν χωρίς να επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα. Το πείραμα τριών νέων ανθρώπων στην Κομοτηνή είναι να φέρουν και στην Ελλάδα τη μέθοδο που θερμαίνει 80.000 σπίτια στη Σουηδία.

Στον σύντομο κατάλογο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που προωθούνται στην Ελλάδα, προστέθηκε πρόσφατα μια νέα εγγραφή: τα pellets, ή συσσωματώματα, όπως λέγονται, που εδώ και χρόνια χρησιμοποιούνται σε όλες σχεδόν τις βορειοευρωπαϊκές χώρες τόσο για θέρμανση όσο και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Πρόδρομοι αυτής της ελπιδοφόρας τεχνολογίας στην Ελλάδα είναι τρεις άνθρωποι από την Κομοτηνή, που, εδώ και δέκα μήνες, δουλεύουν με μεράκι εξετάζοντας τη δυνατότητα κατασκευής pellets με φυτά που ευδοκιμούν στον ελληνικό χώρο. Ο Νίκος Χατζηγιάννης, επιχειρηματίας με κατάστημα εμπορίας ειδών θέρμανσης, ο γεωπόνος Δημήτρης Αμανατίδης και ο Ευριπίδης Κυπριώτης, γεωπόνος-ερευνητής, προϊστάμενος του Σταθμού Κομοτηνής του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Eρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) έχουν αναλάβει να ολοκληρώσουν ένα φιλόδοξο ερευνητικό πρόγραμμα, τα πορίσματα του οποίου θα γίνουν η μαγιά για να δημιουργηθεί το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής pellets στην Ελλάδα. «Hδη έχουμε παραγγείλει τα μηχανήματα και από τον Σεπτέμβριο θα είμαστε έτοιμοι», μας είπε ο Νίκος Χατζηγιάννης.

Κατ’ αρχήν, τι είναι τα pellets και γιατί θεωρούνται οικολογικό καύσιμο; «Πρόκειται για συσσωματώματα ξύλου χωρίς την προσθήκη χημικών, συγκολλητικών ουσιών. Είναι δηλαδή στερεά βιοκαύσιμα προερχόμενα από την αξιοποίηση βιομάζας», εξηγεί ο Ευριπίδης Κυπριώτης. Η πρώτη ύλη είναι θρυμματισμένο ξύλο που περνάει από μια ειδική επεξεργασία και παίρνει μια συγκεκριμένη μορφή – είναι κυλινδρικό, μικρής διατομής, με στιλπνή επιφάνεια.

Το υλικό αυτό, στη συνέχεια, τροφοδοτεί ειδικούς καυστήρες, όταν πρόκειται για πολυκατοικίες ή μεγάλες κατοικίες, ή ειδικές σόμπες και τζάκια, όταν πρόκειται για σπίτια με μικρότερες ανάγκες και εξασφαλίζει ζεστασιά και οικονομία δεδομένου ότι είναι 20% – 40% φθηνότερο από το πετρέλαιο.

Καύσιμο από κουκούτσια και αγριαγκινάρες

Τα είδη ξύλων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή pellets είναι πολλά. Στη Σουηδία, τη Δανία και τις βόρειες χώρες επεξεργάζονται τα υπολείμματα από τη κατεργασία των δασικών προϊόντων. Στην Κομοτηνή, έχουν πειραματιστεί με κλαδέματα από λεύκες, ακακίες, ιτιές, ευκάλυπτους, μουριές αλλά και με καλάμια, αγριαγκινάρες και τα υπολείμματα τις καλλιέργειας βαμβακιού. Είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί επίσης το πυρηνόξυλο, τα κουκούτσια οποιουδήποτε φρούτου αλλά και τα τσόφλια από αμύγδαλα, καρύδια και φουντούκια.

Γιατί η καύση προϊόντων ξύλου θεωρείται φιλική προς το περιβάλλον, αφού εκλύεται διοξείδιο του άνθρακα στη ατμόσφαιρα; «Η καύση pellets είναι μια οικολογική διαδικασία γιατί έχει μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών», εξηγεί ο Δημήτρης Αμανατίδης. «Τα ορυκτά καύσιμα βγάζουν στην επιφάνεια το διοξείδιο του άνθρακα που είναι αποθηκευμένο στο υπέδαφος για εκατομμύρια χρόνια. Αντίθετα, τα φυτά δεσμεύουν διοξείδιο με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης και όταν καίγονται αυτό επιστρέφει στην ατμόσφαιρα. Αρα το ισοζύγιο είναι ισοσκελισμένο». [ΣΣ: Δεν συμφωνούμε απόλυτα, αλλά συζητιέται]

«Η καύση της βιομάζας για θέρμανση σε αγροτικές περιοχές δεν είναι κάτι το καινούργιο. Πάντα έκαιγαν κουκούτσια από ροδάκινα, τον πυρήνα της ελιάς ή ξύλα ολόκληρα. Αυτό που είναι καινούργιο στην Ελλάδα είναι η βιομηχανική παραγωγή καύσιμου από ξύλο», συμπληρώνει ο Νίκος Χατζηγιάννης.

Αναζητώντας το ιδανικό φυτό

Ο Νίκος Χατζηγιάννης, ο Ευριπίδης Κυπριώτης και ο Δημήτρης Αμανατίδης είναι οι τρεις ψυχές πίσω από το πρωτοποριακό πείραμα στην Κομοτηνή. Με την παρουσία του Ευριπίδη Κυπριώτη, που από τη θέση του στο ΕΘΙΑΓΕ έχει δουλέψει σε περίπου 30 προγράμματα με αυτό το αντικείμενο, συμπληρώθηκε το παζλ. Υπήρχε ο οραματιστής Δημήτρης Αμανατίδης, που είχε την αρχική ιδέα, ο τολμηρός επιχειρηματίας Νίκος Χατζηγιάννης και ο Ευριπίδης Κυπριώτης, που είχε την γνώση και μπορούσε να διαθέσει τον τεχνολογικό εξοπλισμό για να πραγματοποιηθούν τα απαιτούμενα πειράματα.

Απευθύνθηκαν στην Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας η οποία τους ενέκρινε ένα πρόγραμμα στο πλαίσιο του ΠΕΠ -Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης.

Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος, μελέτησαν τα είδη των φυτών που απαντούν στις προδιαγραφές της Ε.Ε. Δηλαδή, αυτά που μπορεί να δώσουν pellets με συγκεκριμένη θερμιδική αξία -το ποσό της ενέργειας που εκλύεται κατά την καύση- συγκεκριμένα ποσοστά στάχτης και χαμηλά επίπεδα εκπομπών αέριων ρύπων.

«Τα όρια της τεχνολογίας αυτής είναι το σημείο που η καύση είναι τέλεια. Σ’ αυτό δεν έχουμε προϊόντα ατελούς καύσης, όπως το μονοξείδιο του άνθρακα, ή υπολείμματα οργανικής ουσίας, όπως η πίσσα. Από την καύση πρέπει να βγαίνουν τα λιγότερα δυνατά κατάλοιπα, που σημαίνει ότι πρέπει να αξιοποιηθεί όλο το δυναμικό της ύλης», εξηγεί ο Ευριπίδης Κυπριώτης.

Δεν είναι αυτό το μοναδικό σκέλος της δουλειάς τους. Δεδομένου ότι στην Ελλάδα τα προϊόντα της δασικής εκμετάλλευσης δεν είναι αρκετά ώστε να τροφοδοτήσουν σε σταθερή βάση μια βιομηχανική μονάδα παραγωγής καυσίμου, έπρεπε πρώτα να βρουν το είδος των φυτών που θα εξασφαλίσουν επάρκεια πρώτης ύλης μέσα από καλλιέργειες που θα αναπτυχθούν ακριβώς γι’ αυτό τον σκοπό.

Η λύση σε αυτό είναι η συμβολαιακή γεωργία. Η συνεργασία, δηλαδή, με αγρότες που θα καλλιεργούν σε μόνιμη βάση το προϊόν απ’ όπου θα παράγονται αργότερα τα pellets. Και επειδή αυτό δεν γίνεται πουθενά στην Ευρώπη, η έρευνά τους είναι πρωτοποριακή.

«Μας βοήθησαν και οι συγκυρίες. Γίνεται μεγάλη κουβέντα για την ενέργεια και παράλληλα υπάρχει η νέα ΚΑΠ και χιλιάδες αγρότες που αυτή τη στιγμή ψάχνουν για εναλλακτική λύση στις απαξιωμένες συμβατικές καλλιέργειες», συμπληρώνει ο Νίκος Χατζηγιάννης.

Αυτή τη στιγμή περιμένουν τα αποτελέσματα για τη θερμιδική αξία, τη στάχτη, τις εκπομπές αερίων ρύπων και τα οικονομικά στοιχεία κάθε καλλιέργειας για να αποφασιστεί ποιες θα προκριθούν. Ολα μέχρι στιγμής δείχνουν ότι θα καταλήξουν στα πολυετή φυτά με πιθανότερη τη μουριά.

Οι λόγοι της επιλογής αυτής είναι πολλοί. Το δέντρο ευδοκιμεί στην περιοχή της Κομοτηνής αλλά και σε όλη σχεδόν τη χώρα, δίνει pellets που πληρούν τις προδιαγραφές ποιότητας της Ε.Ε. και μεγαλώνει πάρα πολύ γρήγορα. «Επίσης οι καλλιεργητικές φροντίδες αυτών των φυτών είναι ελάχιστες. Εγκαθίσταται για μια φορά και θέλουν φροντίδα μόνο τον πρώτο χρόνο μέχρι το φυτό να φτάσει σε τέτοιο μέγεθος ώστε να σκιάζεται το έδαφος και να αντεπεξέρχεται στον ανταγωνισμό με τα ζιζάνια. Στη συνέχεια θα χρειάζεται μόνο λίπανση, ίσως πότισμα, και σχεδόν καθόλου εντομοκτόνα και μυκητοκτόνα γιατί οι καλλιέργειες αυτές δεν προσβάλλονται εύκολα. Με λίγα λόγια δεν θέλουν τον αγρότη πάνω στο χωράφι, δεν έχουν ετήσια έξοδα εγκατάστασης και έχουν μειωμένες δαπάνες σε γεωργικά φάρμακα», συμπληρώνουν ο Ευριπίδης και ο Δημήτρης.

Ζεσταίνουν 80.000 σπίτια στη Σουηδία

Η Σουηδία, η οποία έχει δηλώσει τη διάθεσή της για απεξάρτηση της οικονομίας της από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2020, χρησιμοποιεί τα pellets σαν βασικό καύσιμο τόσο για θέρμανση αλλά και για την συμπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Μάλιστα, με την τεχνολογία της τηλεθέρμανσης με καυστήρες για pellets – μια κεντρική εγκατάσταση με λέβητα και καυστήρα στην οποία ζεστό νερό με σωλήνες οδηγείται στα σπίτια, ακόμα και σε απόσταση χιλιομέτρων, εξυπηρετούνται 80.000 διαμερίσματα στη Στοκχόλμη.

Η χρήση των pellets στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων αυξήθηκε κατά 80% στη χώρα, ενώ η συμμετοχή των νοικοκυριών (εφαρμογές θέρμανσης) στην αύξηση αυτή έφτασε το 425%. (Bioenergy in the Nordic-Baltic Region Ιούνιος 2006)

Δεν είναι όλα τα pellets, pellets

Για να προλάβουμε τυχόν παρεξηγήσεις πρέπει να πούμε ότι η ελληνική απόδοση της λέξης δεν είναι τυχαία. Τα συσσωματώματα σχηματίζονται όταν ενοποιούμε τις μάζες διαφόρων υλικών. Ετσι με τη λέξη pellets δεν εννοούμε μόνο το καύσιμο υλικό, αλλά οτιδήποτε έχει υποστεί την διαδικασία της συσσωμάτωσης. Γι’ αυτό ίσως κάποιοι να έχουν ακούσει για pellets λιπάσματος, ζωοτροφών ή ακόμα και pellets από καρβουνόσκονη ή άλλο υλικό που έχει τη μορφή του τούβλου -οι γνωστές μπρικέτες– και χρησιμοποιούνται στα συστήματα θέρμανσης. Εμείς αναφερόμαστε μόνο σε αυτά που έχουν προκύψει από την πολτοποίηση ξυλώδους μάζας.