Προσχηματική η διαβούλευση για την “Ελληνικός Χρυσός”

Παρέμβαση των Οικολόγων Πράσινων στο Νομαρχιακό Συμβούλιο Χαλκιδικής

Στη Χαλκιδική περιόδευσε σήμερα αντιπροσωπεία των Οικολόγων Πράσινων για το θέμα της επένδυσης της «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε.» στο νέο Καλλικρατικό Δήμο Αριστοτέλη. Η αντιπροσωπεία, με επικεφαλής την εκπρόσωπο Τύπου Ελεάννα Ιωαννίδου παραβρέθηκε και στη συνεδρίαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου Χαλκιδικής, όπου συζητήθηκε η γνωμοδότησή του για τη σχετική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

Η παρέμβαση έρχεται ως συνέχεια στο αναλυτικό υπόμνημα αντίκρουσης της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, που κατέθεσαν οι Οικολόγοι Πράσινοι. Ολόκληρο το υπόμνημα έχει αναρτηθεί στο http://www.ecogreens-gr.org/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=1603:2010-12-10-09-34-24&catid=67:thessaloniki&Itemid=70

Σχολιάζοντας τη γνωμοδότηση του Νομαρχιακού Συμβουλίου, η Ελεάννα Ιωαννίδου έκανε την ακόλουθη δήλωση:

« Όλοι γνωρίζουμε ότι η διαβούλευση είναι προσχηματική. Με δεδομένη την ελάχιστη περιεκτικότητα του κοιτάσματος σε χρυσό και το μοναδικής ομορφιάς τοπίο που θα καταστραφεί από την εξορυκτική δραστηριότητα, είμαστε πεπεισμένοι ότι το έργο δεν είναι βιώσιμο. Ανησυχούμε για τα νερά του ποταμού Χαβρία, που ενδέχεται να επεκτείνουν την περιβαλλοντική καταστροφή σε ολόκληρο το νομό Χαλκιδικής, καθώς από τα νερά αυτά προβλέπεται να υδροδοτηθούν τα δύο πρώτα πόδια. Τέλος η ανησυχία μας εντείνεται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία μελέτη για τις θέσεις εργασίας που το συγκεκριμένο έργο θα καταστρέψει στον τουριστικό, γεωργικό και κτηνοτροφικό τομέα»

Προβληματική θεωρούν οι Οικολόγοι Πράσινοι την πολιτική και κοινωνική νομιμοποίηση του απερχόμενου Νομαρχιακού Συμβουλίου Χαλκιδικής που συνεδρίασε σήμερα για να γνωμοδοτήσει για τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της επένδυσης της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός» στην περιοχή του νέου Καλλικρατικού δήμου Αριστοτέλη.

Η ιστορία εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων χρυσού, χαλκού και άλλων μεταλλευμάτων στην περιοχή είναι μεγάλη. Στην πορεία των χρόνων, σημαντικό κομμάτι των τοπικών κοινωνιών, της επιστημονικής κοινότητας καθώς και ομάδες ενεργών πολιτών, έχουν παρουσιάσει τεκμηριωμένες διαφωνίες κι έχουν δώσει μακροχρόνιους αγώνες ενάντια σε αυτού του είδους την εκμετάλλευση. Οι αγώνες αυτοί είχαν ως αποτέλεσμα τη διακοπή λειτουργίας των μεταλλείων χρυσού της Ολυμπιάδας τα τελευταία 15 χρόνια. Τα μεταλλευτικά δικαιώματα, συνολικής έκτασης 317.000 στρεμμάτων μεταβιβάστηκαν το Δεκέμβριο του 2003 υπό νεφελώδεις συνθήκες από την προηγούμενη εταιρεία «TVX Hellas» στην τωρινή κάτοχο «Ελληνικός Χρυσός». Η μεταβίβαση έγινε έναντι συνολικού τιμήματος μόλις 11.000.000 ευρώ με μεσολάβηση του Ελληνικού Δημοσίου και χωρίς να προηγηθεί διαγωνισμός.

Παρά το προβληματικό παρελθόν, που έχει διχάσει βαθιά την τοπική κοινωνία, το Υπουργείο Περιβάλλοντος επέλεξε να προωθήσει στο Νομαρχιακό Συμβούλιο τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων συνολικού όγκου 4000 σελίδων στις 27/10/2010, μόλις λίγες μέρες πριν τις αυτοδιοικητικές εκλογές. Η προθεσμία υποβολής για γνωμοδότηση του Νομαρχιακού Συμβουλίου έληγε στις 3/12/2010.

Η ηγεσία του υπουργείου, εκπροσωπούμενη από τη ΓΓ κ. Μαργαρίτα Καραβασίλη επέλεξε επίσης να παρουσιάσει τη συγκεκριμένη μελέτη στην τοπική κοινωνία μαζί με τον εκπρόσωπο της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός», μόλις στις 26/11/2010. Στη δημόσια αυτή παρουσίαση των επενδυτικών σχεδίων της εταιρείας, πριν ακόμη ξεκινήσει η διαβούλευση, η εκπρόσωπος του Υπουργείου Περιβάλλοντος δήλωσε απερίφραστα ότι η επένδυση θα προχωρήσει αρκεί να τηρηθούν αυστηρά οι περιβαλλοντικοί όροι.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων δεν αναρτήθηκε ούτε στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και έγινε προσβάσιμη στο ευρύ κοινό μόνο μέσω ιστολογίων. Μέσω του προσωπικού της ιστολογίου, με ανάρτηση την ημέρα λήξης της προθεσμίας υποβολής της γνωμοδότησης του απερχόμενου Νομαρχιακού Συμβουλίου (3/12/2010), η κ. Καραβασίλη ενημέρωσε επίσης τους διαδικτυακούς της επισκέπτες για non-paper της υπηρεσίας της προς την εταιρεία «Ελληνικός Χρυσός» τον περασμένο Ιούλιο, όπου παρέθετε τις παρατηρήσεις του υπουργείου για το επενδυτικό σχέδιο της εταιρείας. Ενδιαφέρον είναι επίσης ότι το υπουργείο εξηγούσε τον Ιούλιο ότι η εταιρεία έχει αποτύχει στην τήρηση 11 περιβαλλοντικών όρων: παρόλα αυτά, λίγους μήνες μετά εμφανίζεται να στηρίζει δημόσια το ίδιο προβληματικό επενδυτικό σχέδιο.

Θεωρούμε το υπουργείο Περιβάλλοντος δομικά υπεύθυνο για το κλίμα που δημιουργήθηκε. Παράλληλα όμως θέλουμε να ευχαριστήσουμε την κ. Καραβασίλη γιατί χάρη στην παρέμβασή της έγινε δυνατή η σύντομη τοποθέτηση, ενάντια στην επένδυση, της εκπροσώπου των Οικολόγων Πράσινων στο Νομαρχιακό Συμβούλιο Χαλκιδικής στις 26.11.2010, κάτω από συνθήκες πόλωσης, απειλών και βαθιάς αναταραχής μέσα κι έξω από την αίθουσα.

Προβληματικός ήταν πάντως τόσο ο χρόνος που επιλέχθηκε για την προώθηση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων όσο και η όλη διαδικασία που ακολούθησε το Υπουργείο Περιβάλλοντος:

• Το διάστημα προετοιμασίας για τη διαβούλευση, οι απερχόμενοι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης και οι τοπικές κοινωνίες είχαν μοιραία στραμμένη την προσοχή τους στις επικείμενες εκλογές.
• Καλούνται να γνωμοδοτήσουν εκπρόσωποι μιας απερχόμενης αυτοδιοίκησης, χωρίς τη δημοκρατική νομιμοποίηση μιας πρόσφατης λαϊκής εντολής και νομιμοποιούνται από θεσμική άποψη να συνεδριάζουν μόνο για «θέματα έκτακτης και απρόβλεπτης ανάγκης».
• Στο διάλογο δε συμμετέχουν εκπρόσωποι των τοπικών κοινωνιών και των ομάδων ενεργών πολιτών που είναι αντίθετοι στο έργο.
• Στο διάλογο δε συμμετέχει το αρμόδιο παράρτημα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, που αποτελεί και τον θεσμοθετημένο εκπρόσωπο του τεχνικού κόσμου της περιοχής.
• Μεγάλο μέρος τόσο απερχόμενων όσο και νεοεκλεγέντων εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης από διάφορους πολιτικούς χώρους, έχουν εκφραστεί δημοσίως ότι η διαβούλευση πρέπει να γίνει σε νέα βάση και υπό την αιγίδα της νέας τοπικής αυτοδιοίκησης που αναλαμβάνει καθήκοντα την 1/1/2011.

Παράλληλα τίθεται και σοβαρότατο ζήτημα παραβίασης της Συνθήκης του Άαρχους (Οδηγία 2003/4/ΕΚ) η οποία έχει ενσωματωθεί στην Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Σύμφωνα με αυτή:

«Στο ενδιαφερόμενο κοινό παρέχονται έγκαιρα και πραγματικά δυνατότητες να συμμετάσχει στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετικά με το περιβάλλον και, για το σκοπό αυτό, έχει το δικαίωμα να διατυπώνει παρατηρήσεις και γνώμες, όταν όλες οι επιλογές είναι ακόμη δυνατές, στην αρμόδια αρχή ή αρχές πριν από τη λήψη της απόφασης για τη συναίνεση ανάπτυξης. Για καθένα από τα διαφορετικά στάδια, προβλέπονται εύλογα χρονικά πλαίσια, τα οποία παρέχουν επαρκή χρονικά διαστήματα για την ενημέρωση του κοινού καθώς και για την προετοιμασία και την αποτελεσματική συμμετοχή του ενδιαφερομένου κοινού στη λήψη αποφάσεων για το περιβάλλον, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος άρθρου».

Είναι σαφές ότι και μόνο η ξεκάθαρη τοποθέτηση της εκπροσώπου της Ελληνικής Κυβέρνησης περί προειλημμένης απόφασης να προχωρήσει η επένδυση, αποτελεί παραβίαση της Συνθήκης του Άαρχους. Η διαδικασία που ακολουθήθηκε δεν έχει καμία σχέση ούτε με το πνεύμα ούτε με την ουσία της Οδηγίας. Δεν είναι δυνατόν εν έτει 2010 να διεξάγεται «διαβούλευση» για ένα θέμα που αναμφισβήτητα θα έχει καταλυτική επίδραση τόσο στη φυσιογνωμία της περιοχής όσο και στο παρόν και μέλλον των  τοπικών κοινωνιών, σε τόσο ασφυκτικές συνθήκες και σε ένα κλίμα ολοκληρωτικά αποτρεπτικό για την κατάθεση της αντίθετης άποψης. Είναι αδιανόητο η δημοκρατία μας να είναι τόσο ρηχή.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η Ελληνική Κυβέρνηση θα συνειδητοποιήσει το λάθος της και θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων. Πιο συγκεκριμένα, προτείνουμε:

• Ανάκληση της προειλημμένης απόφασης να προχωρήσει οπωσδήποτε η επένδυση.
• Επανεκκίνηση του διαλόγου μετά την ανάληψη καθηκόντων της νέας τοπικής αυτοδιοίκησης. Ότι κι αν καταμαρτυρούμε στο νέο δήμαρχο Αριστοτέλη κ. Πάχτα, γνωστό ως υφυπουργό για τις τροπολογίες υπέρ του Πόρτο Καρρά, πρόκειται για το νόμιμα εκλεγμένο δήμαρχο της περιοχής όπου σχεδιάζεται η επένδυση, οπότε είναι αδιανόητο να μη συμμετέχει σε αυτή τη διαδικασία με τη θεσμική του ιδιότητα. Οι θεσμοί μας πρέπει να πάψουν να αντιμετωπίζονται α λα καρτ.
• Εξασφάλιση, από την κυβέρνηση, συνθηκών διαλόγου που θα εγγυώνται τη δυνατότητα κατάθεσης όλων των απόψεων, ιδιαίτερα των αντίθετων.
• Σαφές χρονοδιάγραμμα τόσο για την ολοκλήρωση του διαλόγου όσο και για τη διαδικασία λήψης της απόφασης στο πνεύμα διαφάνειας και δημοκρατικής έκφρασης όλων των απόψεων, όπως  προδιαγράφεται από τη Συνθήκη του Άαρχους.

,Οι Οικολόγοι Πράσινοι καταθέσαμε πάντως εμπρόθεσμα αναλυτική κριτική για τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, παρά τις ασφυκτικές προθεσμίες και τις αποτρεπτικές για διάλογο διαδικασίες του υπουργείου. Στην κριτική μας σημειώνουμε τα ακόλουθα:

• Το non-paper του ΥΠΕΚΑ προς την εταιρεία «Ελληνικός Χρυσός» αναφέρει πως η εταιρεία προϋπολογίζει συνολικό κόστος 2.8 δις ευρώ στο χρονικό διάστημα μιας εικοσαετίας συμπεριλαμβανομένων και των λειτουργικών εξόδων που υπολογίζεται να ανέρχονται σε 2 δις ευρώ στη διάρκεια της 20ετίας. Στα λειτουργικά έξοδα είναι λογικό η εταιρεία να προϋπολογίζει και τις αμοιβές των εργαζομένων στα μεταλλεία. Πόσοι θα είναι αυτοί; Οι απόψεις διίστανται. Το ΥΠΕΚΑ στο non-paper μιλά για 1500 άμεσες θέσεις εργασίας και 5000 έμμεσες από 350 που είναι σήμερα. Αντιθέτως η ΜΠΕ στο Παράρτημα ΙΧ, σελίδα 17 που έχει συντάξει ο καθηγητής Ξεπαπαδέας μιλά για 1300 άμεσες θέσεις εργασίας συνολικά, από 360 που είναι σήμερα, όταν η επένδυση θα λειτουργεί σε πλήρη δυναμικότητα. Αυτό κατά πάσα πιθανότητα σημαίνει ότι δεν πρόκειται για 1300 θέσεις εργασίας καθ’ όλη τη διάρκεια των 20 ετών, αλλά για μέρος μόνο του χρονικού αυτού διαστήματος. Σε ό,τι αφορά τις, ο καθηγητής Ξεπαπαδέας αναφέρει (Παράρτημα ΙΧ, σελίδα 18) μόνο 565 έμμεσες θέσεις εργασίας, 9 φορές λιγότερες από αυτές που ανέφερε το ΥΠΕΚΑ στο non-paper προς την εταιρεία «Ελληνικός Χρυσός». Η εταιρεία και το ΥΠΕΚΑ λοιπόν οφείλουν να αποσαφηνίσουν τον ακριβή αριθμό των εργατοετών που έχουν υπολογιστεί και να δώσει στη δημοσιότητα τι μέρος από τα 2 δις ευρώ των λειτουργικών εξόδων 20ετίας  προορίζονται για μισθούς εργαζομένων για αυτά ακριβώς τα εργατοέτη.
• Το non-paper του ΥΠΕΚΑ, μιλώντας για τις θέσεις εργασίας, αναφέρεται στην «προάσπιση του κριτηρίου της εντοπιότητας». Στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων δε φαίνεται ότι θα διασφαλιστεί κάτι τέτοιο.
• Τα κοιτάσματα έχουν πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε χρυσό (έως και 0.5 γραμμάριο στον τόνο) και η εξόρυξή του απαιτεί εξαιρετικά βίαιες επεμβάσεις στο περιβάλλον με μη αντιστρεπτές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, τους φυσικούς όρους αλλά και την ποιότητα των νερών της περιοχής.
• Η τεχνολογία της «ακαριαίας τήξης», όπως παρουσιάζεται στη ΜΠΕ δεν έχει χρησιμοποιηθεί μέχρι τώρα για εξόρυξη χρυσού. Αντίθετα, συνήθως χρησιμοποιούνται για εξόρυξη χρυσού μέθοδοι κυάνωσης με καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η ακαριαία τήξη είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείται για την εξόρυξη χαλκού (50%), νικελίου και μολύβδου. Στην Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση η ίδια η εταιρεία σχολίαζε πως η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής της ακαριαίας τήξης για την εξόρυξη χρυσού χρήζει διερεύνησης και πρέπει να αφεθεί ανοιχτό το ενδεχόμενο εφαρμογής και άλλων μεθόδων.
• Η εκδοχή «μηδενικής» λύσης (ματαίωση της επένδυσης) που εξετάστηκε, δεν περιλαμβάνει καθόλου την υποχρεωτική κατά το Νόμο αποκατάσταση των ήδη επιβαρυμένων περιοχών. Αυτό αλλοιώνει σημαντικά το αποτέλεσμα της σύγκρισης και εμφανίζει εντελώς τεχνητά την υλοποίηση του έργου ως περιβαλλοντικά πιο συμφέρουσα από τη ματαίωσή του (σελίδα 2.5 της μη τεχνικής περίληψης). Κι αυτό παρά το γεγονός ότι η υλοποίηση του έργου περιλαμβάνει, όπως αναφέρεται μέσα στην Κύρια Μελέτη (κεφάλαιο 7.5 της Κύριας Μελέτης), αλλαγές μόνιμες και μη αντιστρεπτές τόσο στη χλωρίδα όσο και στην πανίδα της περιοχής, ειδικά σε ό,τι αφορά τις Σκουριές.

Για τα θέματα περιβάλλοντος σημειώνεται επίσης ότι οι προτεινόμενες μέθοδοι εξόρυξης θα έχουν μόνιμες και σε μεγάλο βαθμό μη αναστρέψιμες βλάβες στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον:

• Αφαίρεση για δεκαετίες τεράστιων ποσοτήτων υπόγειων υδάτων με αποτέλεσμα την αποξήρανση του εδάφους
• Δημιουργία αποβλήτων που εμπεριέχουν πολλά μέταλλα με συγκεντρώσεις εκατοντάδες φορές μεγαλύτερες από τα επιτρεπτά όρια
• Οριστική καταστροφή των περιοχών όπου εφαρμόζεται επιφανειακή εξόρυξη και παράλληλα κίνδυνος καθιζήσεων και καταρρεύσεων στις υπόγειες και συνήθως μη επαρκώς λιθογομωμένες στοές, γεγονός που επιτείνεται από την πιθανότητα σεισμού στην περιοχή
• Η αποκατάσταση της φύσης σε περιοχές όπου υπήρξαν μεταλλεία είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και διαρκεί δεκάδες χρόνια μετά τη λήξη της εξορυκτικής δραστηριότητας. Υπάρχει βάσιμος φόβος ότι με την πάροδο του χρόνου τόσο  η  εταιρεία όσο και οι αρμόδιες για τον έλεγχο τήρησης των μέτρων αποκατάστασης κρατικές υπηρεσίες θα ατονήσουν και οι επιπτώσεις για το περιβάλλον θα είναι πολύ μεγαλύτερες από τις προβλεπόμενες.
• Οικονομικά το έργο κρίνεται ασύμφορο γιατί μετά την πάροδο 20-30 ετών οι κάτοικοι της περιοχής θα είναι απογυμνωμένοι από υποδομές, τεχνικές γνώσεις και επαφές με επαγγελματικά αντικείμενα που ευνοεί σε μακροχρόνια βάση η περιοχή όπως ο ήπιος τουρισμός, η αγροτική παραγωγή, τα ιχθυοτροφεία και οι δασικές δραστηριότητες.

Ολόκληρο το υπόμνημα που κατατέθηκε εκ μέρους των Οικολόγων προς το Νομαρχιακό Συμβούλιο Χαλκιδικής είναι αναρτημένο στο   http://www.ecogreens-gr.org/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=1603:2010-12-10-09-34-24&catid=67:thessaloniki&Itemid=70