Ομιλία στο TEI – Δράμας / Τμήμα Αρχιτεκτονικής Τοπίου / 9.11.2006
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΤΑΚΟΛΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, Μηχανικός ΔΕΗ ΑΕ
Εισαγωγή: Η παραγωγή, μεταφορά και διανομή ρεύματος είναι μια κλασσική βιομηχανική δραστηριότητα και μια σαφής περιβαλλοντική επίδραση. Σαν τέτοια οφείλει να είναι:
- Ελάχιστη
- Εντοπισμένη
- Στο μέγιστο βαθμό συμβατή με το περιβάλλον (να μην το υποβαθμίζει, ακυρώνει, καταστρέφει προσωρινά ή οριστικά)
Κανόνες και νόμοι:
Η κατασκευή ηλεκτρικών γραμμών στο περιβάλλον υπόκειται στις διατάξεις του ΚΕΣΥΓΗΕ [Κανονισμός Εξωτερικών Σταθμών Υποσταθμών & Γραμμών Ηλεκτρικής Ενέργειας]. Αγωγοί πάνω από 6,5 m στη Μέση Τάση, 5.5m στη Χαμηλή Τάση. Ο κανονισμός αυτός περιγράφει αποστάσεις ασφαλείας από κάθε είδους επιφάνειες (έδαφος, κτίρια, δέντρα, άλλα καλώδια όπως ΟΤΕ, γραμμές ΟΣΕ κλπ) αλλά δεν ασχολείται με ηλεκτρομαγνητικά πεδία, αισθητική κλπ.
Α. Περιγραφή της τοπιακής επίπτωσης:
- Μηχανική, κατάληψη γης στη θέση στύλων ή πυλώνων, δέσμευση κάτω από τις γραμμές [αφορά και ιδιοκτησιακά θέματα – απαλλοτριώσεις κλπ]. Για τις εναέριες ΓΜ υπάρχει απαλλοτρίωση 10Χ10 τμ ανά πυλώνα, ενώ ορίζεται «ζώνη δουλείας» 20 μέτρα εκατέρωθεν του άξονα της γραμμής, όπου η ΔΕΗ ΑΕ ορίζει τους όρους δόμησης, ύψος, απόσταση σπιτιού κλπ. Η Μηχανική Όχληση σχετίζεται ακόμα με τροχαία ατυχήματα.
- Οπτική – αισθητική, που θεωρείται ως η σημαντικότερη, λόγω της παράθεσης βιομηχανικών και φυσικών στοιχείων (σίδερα με δέντρα)
- Ακουστική: Μια άλλη τοπιακή παράμετρος είναι η στάθμη θορύβου (προκαλείται από τις θερμικές και ηλεκτρομαγνητικές απώλειες των γραμμών) – Απώλειες πυρήνων μετασχηματιστών – Ταλαντώσεις αγωγών κλπ
- Κλαδέματα, διάδρομοι όδευσης, αποψιλώσεις για την κατασκευή και τη συντήρηση των γραμμών επηρεάζοντας τη βλάστηση
- Χημική ίσως από απόβλητα των στηριγμάτων (ξύλινοι στύλοι κλπ)
- Ηλεκτρομαγνητική ρύπανση: Οι γραμμές μεταφοράς κατηγορούνται για μόλυνση περιβάλλοντος. Ωστόσο στα 50 Hz, που λειτουργεί η ΔΕΗ ΑΕ δεν υπάρχει σύνθεση μαγνητικού με ηλεκτρικό πεδίο (δηλ. ηλεκτρομαγνητικό). Με όρια το 100 μΤ [μάικροTesla] και το 5 V/m [Volt / meter] αντίστοιχα, δεν αναπτύσσεται πουθενά τιμή άνω των 2 μΤ μαγνητικό και 2 V/m ηλεκτρικό πεδίο.
Α1. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΝΗΘΟΥΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΟΧΛΗΣΗΣ ΓΡΑΜΜΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ
Α2. ΑΣΤΙΚΗ ΟΧΛΗΣΗ ΑΠΟ ΕΝΑΕΡΙΑ ΔΙΚΤΥΑ
ΩΣΤΟΣΟ
Β. Υπογείωση – Το αυγό του Κολόμβου;
«Αφού, λοιπόν, τα πράγματα είναι έτσι, να κάνουμε υπόγεια τα δίκτυα»
Η ατέλειωτη συζήτηση της υπογείωσης: Κάθε φορά μετά από κάποια εκτεταμένη καταστροφή (χαλάζι, χιόνι, θύελλες, νεροποντές, κλπ) επανέρχεται η συζήτηση της υπογείωσης των εναερίων δικτύων και το κατά πόσο θα είχαν αποφευχθεί οι πολύωρες ή και πολυήμερες διακοπές ηλεκτροδότησης. Ωστόσο τα υπόγεια υπόγεια δίκτυα δεν αποφεύγουν βλάβες από πλημμύρες, υγρασία. Οι πλημμύρες επηρεάζουν εξ ίσου και τα υπόγεια δίκτυα. Οι διακοπές πέρα από την οικονομική ζημιά όλων (ΔΕΗ ΑΕ και κοινού), σχετίζονται με διακοπή δραστηριοτήτων της ζωής αλλά και θέματα ασφάλειας και υγείας (νεφροπαθείς σε νησιά, νοσοκομεία κλπ). Τα Η/Ζ δεν μπορούν να λειτουργούν επ’ άπειρο.
Β1. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΝΑΕΡΙΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ
- Από τη διεθνή εμπειρία έχουμε ότι ο αξιόπιστος χρόνος ζωής των υπογείων δικτύων είναι 15 ως 20 χρόνια, ενώ ο κύκλος ζωής 25 ως 35 χρόνια. Αντίθετα γραμμές εναέριες γραμμές 40 χρόνων είναι συχνά πολύ αξιόπιστες.
- Χαμηλότερο κόστος
- Φθηνότερη και γρηγορότερη η αποκατάσταση βλάβης: Οι βλάβες του υπογείου κοστίζουν 4 φορές τις βλάβες του εναερίου, ενώ το κόστος εγκατάστασης υπόγειου/εναέριου δικτύου είναι 5 ως 6 φορές μεγαλύτερο.
Β2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΥΠΟΓΕΙΩΣΗΣ
- Τα υπόγεια δίκτυα υφίστανται το μισό των διακοπών των εναερίων αλλά η διάρκεια αποκατάστασης είναι 1,6 φορές μεγαλύτερη. Στην Αυστραλία η συχνότητα βλαβών των υπόγειων δικτύων είναι 1/3 των εναερίων. Η Αγγλία δήλωσε διάρκεια αποκατάστασης βλαβών υπογείου μόνο το μισό του χρόνου των εναερίων σε ορίζοντα 10ετίας.
- Περιορισμός ατυχημάτων σε κολώνες (τροχαία με πρόσκρουση σε στύλο)
- Μη συμμετοχή σε πυρκαγιές
- Λιγότερη συντήρηση
- Αυξημένα πάγια (η εταιρεία κατέχει περιουσιακά στοιχεία)
- Περιορισμός ηλεκτροπληξίας
- Περιορισμός κλαδεμάτων
- Περιορισμός ηλεκτρικών – θερμικών απωλειών από τις γραμμές (φαινόμενο θερμοκηπίου), λόγω χρήσης μεγαλύτερων διατομών
- Αποφυγή σαμποτάζ
Β3. Διεθνείς προσεγγίσεις για το ποιος πληρώνει το κόστος υπογείωσης:
Γενικά την υπογείωση αρχικά μοιράζουν οι ηλεκτρικές εταιρείες και οι χρήστες. Τοπικά μπορούν κάποιοι παλιοί οικισμοί να ζητήσουν υπογείωση αναλαμβάνοντας το κόστος. Ομάδες κατοίκων πάνω από 70 % στην Αμερική μπορούν να συμφωνήσουν υπογείωση, ξεκινώντας από ένα συμβολικό ποσό 500-2000 € για αρχική υπόγεια σύνδεση. Υπάρχει ακόμα η περίπτωση ο οικισμός να αναλάβει όλα τα σκαπτικά και σωλήνες για αφαιρετά δίκτυα. Στη Βορ. Καρολίνα, επίσης ο δήμος εισπράττει ένα 0,5% για μελλοντικές υπογειώσεις.
Η υπόθεση εδώ και τώρα να υπογειωθούν όλες οι ηλεκτρικές γραμμές είναι ουτοπική αφού σημαίνει για τον καταναλωτή διπλασιασμό των δαπανών εσαεί. (έρευνα της πολιτείας της Βορ. Καρολίνας, ΗΠΑ). Στο κόστος υπογείωσης πρέπει να προστίθενται και το κόστος νέων δικτύων οφικού φωτισμού και για το εξωτερικό και τηλεφωνικών φορέων. Μόνο πλούσιοι θα άντεχαν το κόστος υπογείωσης, το οποίο άλλωστε έχει μόνο μελλοντική απόδοση. Το αδιαμφισβήτητο πάντα πλεονέκτημα είναι η αισθητική.
Β4. ΤΕΛΙΚΑ, ΕΝΑΕΡΙΑ Ή ΥΠΟΓΕΙΑ ΔΙΚΤΥΑ;
Όλοι θα ήθελαν να μη βλέπουν πουθενά εναέριες γραμμές αλλά υπάρχουν 3 ζητήματα:
- Ποιος θα επωμιστεί το κόστος υπογείωσης παλιών και νέων γραμμών;
- Πόσο η εκμετάλλευση των υπογείων δικτύων υπερτερεί των εναερίων;
- Πόσο το κόστος δικαιολογεί την επένδυση (Cost/benefit ανάλυση)
Οι ηλεκτρικές εταιρείες που υπογειώνουν εκτιμάται ότι ξοδεύουν περίπου το 50% για μεταφορά και διανομή, αν και τα α δίκτυα αποτελούν χοντρικά το 80% του συνόλου.
Δύο δείκτες καταγράφουν την ποιότητα δικτύου, ο δείκτης συχνότητας διακοπών (SAIFI) και ο δείκτης διάρκειας των διακοπών (SAIDI). Για μεγάλες περιόδους σύγκρισης εξ άλλου τα υπόγεια δίκτυα παρά την αντοχή σε καιρικά φαινόμενα, εμφανίζουν μεγάλο δείκτη βλαβών όταν γεράζουν και το κόστος αντικατάστασης είναι τεράστιο.
Τα παραπάνω σχετίζονται τόσο με την αναμφισβήτητη αισθητική ανάγκη, όσο και με την επιθυμητή αξιοπιστία του δικτύου. Το λειτουργικό όφελος των υπογείων δικτύων δηλώνεται «ασαφές» σε παγκόσμιες έρευνες. Φαίνεται να είναι σαφές μόνο σε αστικές ζώνες (πόλεις κλπ) με μικρή πιθανότητα πλημμυρών. Συνεπώς για υπεραστικές γραμμές η σύγκριση είναι ακόμα δυσκολότερη και πρέπει να υπολογιστεί και το ζήτημα της ιδιοκτησίας.
Γ. Προτάσεις
- Να επεκταθεί ο ΚΕΣΥΓΗΕ σε θέματα αισθητικής
- Να θεσμοθετηθούν μερικά βασικά αισθητικά κριτήρια και για τις γραμμές. Στις ΗΠΑ ψηφίστηκαν νόμοι για ελαχιστοποίηση ενόχλησης από τα εναέρια δίκτυα. Πχ στο Newton της Μασσαχουσσέττης
- Κριτήρια είναι π.χ Ύψος αγωγών και στύλων εντός και εκτός πόλεων. Εντός πόλεων π.χ οι αγωγοί είναι πάνω από 6,5 m. Τίποτα δεν θα εξέχει από 13,5 μ.
- Φροντίδα όχλησης κατοίκων: Θα περισυλλέγονται όλα τα υλικά εντός 24 ωρών, μετά από ηλεκτρικές εργασίες.
- Οι νόμοι της Μασαχουσέτης δίνουν το δικαίωμα απαγόρευσης γραμμών ή άρσης υφισταμένων μετά από αιτιολόγηση (με δικαίωμα ωστόσο χρέωσης σε λογαριασμό)
- Σε πολλές πολιτείες για κάποιο δέντρο που κόβει ένας οργανισμός, φυτεύει υποχρεωτικά ένα άλλο κοντά
Γ1. Τελευταίο Βήμα πριν την υπογείωση
- Χρήση συνεστραμμένων καλωδίων (πλεξούδες) και τσιμεντένιων στύλων
- Απόκρυψη από δρόμους, προσαρμογή ορίζοντα. Μελέτη βάσει της θέσης του παρατηρητή, την ταχύτητα του οχήματος κλπ. Αυτό σημαίνει κάποια απόσταση από το δρόμο και αντίκειται στο χρηστικό δόγμα πρόσβαση από δρόμους, για λόγους αξιοποίησης των δικτύων.
- Μετάβαση από την κλασσική ευθυγραμμία δικτύων (συντομότερη όδευση) σε ακολουθία των δρόμων, με τον παραπάνω όρο της απόκρυψης
- Υπόγειο όπου νέοι πελάτες, νέοι οικισμοί ή Δήμοι, ενίσχυση από κοινοτικά προγράμματα κλπ και πιο τολμηρά, υπογείωση κάθε νέας γραμμής εντός πόλεων
- Δραστικότερες ακόμα αλλαγές επιφέρει φυσικά η υιοθέτηση Ανανεωσίμων Πηγών Ενέργειας (ιδίως τοπικής χρήσης – ηλιοροφές, τοπική ανεμογεννήτρια κλπ)
Νίκος Τακόλας: Μηχ/γος Ηλ/γος, Μηχανικός ΔΕΗ ΑΕ
Μέλος Της Ομάδας Ενεργειακού – ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ – ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
E-mail: ntakolas@gmail.com