Δελτίο Τύπου 19.9.01
Για άλλη μια φορά η Θεσσαλονίκη θα αποτελέσει θλιβερή εξαίρεση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Αντί να συμμετάσχει και ο Δήμος Θεσσαλονίκης στον πραγματικό εορτασμό της ημέρας χωρίς αυτοκίνητο, όπως εκατοντάδες ευρωπαϊκές και δεκάδες ελληνικές πόλεις, προτίμησε να κλείσει μόνο “συμβολικά” για κάποιες ώρες τη Λ. Νίκης και να κάνει εκεί και στο Λευκό Πύργο κάποιες εκδηλώσεις. Θλιβερός ακροατής ή και συνήγορός του η σημερινή δημοτική αντιπολίτευση. Στην ίδια λογική κινείται και ο Νομάρχης Θεσσαλονίκης, όπως και άλλοι Δήμοι του πολεοδομικού συγκροτήματος.
Και ενώ ο διοικητής της Τροχαίας διέψευδε τις δικαιολογίες του Δήμου Θεσσαλονίκης για διαφωνία της Τροχαίας και διαβεβαίωνε ότι θα μπορούσε να υλοποιήσει ότι αποφάσιζαν οι φορείς, η διοίκηση του Δήμου κρυβόταν και πάλι πίσω από τον Εμπορικό Σύλλογο, που φοβάται -λανθασμένα- ότι θα μειωθεί η αγοραστική κίνηση.
Ποια ανάγκη όμως έχει πια η Θεσσαλονίκη από συμβολικές μόνο αναφορές στη δραματική ανάγκη να μειωθεί η κυκλοφορία των αυτοκινήτων;Ανάγκη έχει από άμεση και καθημερινή παρότρυνση των πολιτών να εγκαταλείψουν τα Ι.Χ. τους και να χρησιμοποιήσουν τα συλλογικά μέσα μεταφοράς και τα ποδήλατα.
Ήδη αρκετές πόλεις δεν επιτρέπουν την κίνηση καvενός μηχανοκίνητου μέσου που εκπέμπει καυσαέρια και τα τραμ και τα ποδήλατα γνωρίζουν μεγάλες δόξες, όχι μόνο μια φορά το χρόνο αλλά κάθε μήνα και κάθε βδομάδα.
Η σκέψη είναι απλή: πολλοί οδηγοί που είναι εξαρτημένοι από το Ι.Χ. τους, όπως οι τοξικομανείς από τηv πρέζα, και δεv μπορούν να φανταστούv τοv εαυτό τους να κυκλοφορεί με λεωφορείο ή δίκυκλο, έχουν μια θαυμάσια ευκαιρία να κάνουν το πρώτο βήμα -κατ’ ανάγκη- τις ειδικές αυτές μέρες.
Αποτέλεσμα αγώνων
Η ημέρα των πόλεων χωρίς αυτοκίνητα υλοποιείται εδώ και πάvω από δυόμισι δεκαετίες. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ΄70, σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις αρκετοί πολίτες άρχισαν να κυκλοφορούν και πάλι με το ποδήλατό τους σε μια προσπάθεια να ανακαταλάβουν το χώρο της πόλης από τα αυτοκίνητα. Οι σποραδικές διαδηλώσεις με ποδήλατα σιγά-σιγά γίνονται μαζικές και οι οργανώσεις των ποδηλατών επιβάλλουν στις δημοτικές αρχές τον περιορισμό της κίνησης των αυτοκινήτων για μια ή περισσότερες μέρες το χρόνο.
Σταδιακά ολοένα και περισσότερες πόλεις υιοθετούν τηv Ιδέα. Μάλιστα, μετά τηv πειραματική εφαρμογή της απελευθέρωσης της κυκλοφορίας από τα Ι.Χ. αυτοκίνητα, προχωρούν στην τακτικότερη απαγόρευση της χρήσης τους, τουλάχιστον στο κέντρο τους. Μια τέτοια επιλογή αφήvει, προφανώς, ελεύθερο το πεδίο για τη χρήση και του ποδηλάτου και των συλλογικών μέσων μεταφοράς.
Στην Ελλάδα, η Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης ήταν ο πρώτος φορέας που διοργάνωσε συμβολική πορεία με ποδήλατα. Ήταν η 1η Ιουνίου 1983, που είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνο να μην υιοθετηθεί το βασικό της αίτημα “κυκλοφορία για όλους -πεζούς, ποδήλατα, άτομα με ειδικές ανάγκες” αλλά και να συλληφθούν 13 ποδηλάτες και να καταδικαστούν για “παρακώλυση συγκοινωνιών”!
Τα επόμενα χρόνια τα αιτήματα αυτά ωρίμασαν πανευρωπαϊκά. Έτσι, στην ημέρα της 22ης Σεπτεμβρίου συμμετείχαν πέρυσι 700 Δήμοι της Ευρώπης και φέτος περισσότεροι από 720!
Μεταξύ τους και δεκάδες ελληνικές πόλεις (πέρυσι 65 Δήμοι, φέτος 90), μια και το μοντέλο της πλήρους κυριαρχίας του Ι.Χ. έχει δημιουργήσει κυκλοφοριακό πρόβλημα ακόμη και στα χωριά. Ήδη, από τα 1.226.000 Ι.Χ. αυτοκίνητα που κυκλοφορούσαν στη χώρα το 1985, αυτή τη στιγμή έχουμε ξεπεράσει τα 3.200.000.
Ο Δήμος Θεσσαλονίκης βρίσκεται ακριβώς στον αντίποδα αυτής της λογικής: πλήρης αδιαφορία για τη διευκόλυνση της κυκλοφορίας των ποδηλάτων, καμιά ουσιαστική διευκόλυνση της κίνησης των ατόμων με ειδικές ανάγκες, παθητική και αστυνομική αντιμετώπιση του συνεχώς διογκούμενου κυκλοφοριακού προβλήματος, υπόσκαψη της προοπτικής να αποκτήσει η Θεσσαλονίκη θαλάσσια αστική συγκοινωνία και παράλογη προσκόλληση στη δήθεν μαγική λύση του μετρό, που ανέβαλε ή ματαίωσε κάθε άλλη λύση. Κι αν φέτος προσπάθησε να κάνει κάτι και να μη ρίξει το βάρος της απραξίας του στους φορείς της πόλης όπως πέρυσι, είναι γιατί ένιωσε να εκτίθεται στην κριτική.
Αυτή την κριτική προσπαθεί να ξεφύγει και ο Νομάρχης Θεσσαλονίκης, που για δεύτερη φορά φέτος υιοθετεί φραστικά τις προτάσεις του νομαρχιακού συμβούλου Μιχάλη Τρεμόπουλου για κοινή και ευρεία διοργάνωση στους Δήμους του Π.Σ.Θ. και στην πράξη αδρανεί.
Μια άλλη πόλη
Την ίδια στιγμή άλλες ευρωπαϊκές πόλεις έχουν ξεπεράσει προ πολλού το συμβολικό επίπεδο. Χαρακτηριστική περίπτωση το Λονδίνο:
Για κάθε Ι.Χ. αυτοκίνητο που θα μπαίνει στο κέντρο του Λονδίνου ο νέος Δήμαρχος της πόλης Κεν Λίβινγκστον θα επιβάλλει τέλος 5 λιρών, δηλαδή 3.000 δρχ. περίπου. Το ποσό θα τριπλασιάζεται όταν πρόκειται για φορτηγά, που θα πρέπει έτσι να κάνουν τις μεταφορές τους μόνο μετά τις 7 το βράδυ.
Τι συνέβη λοιπόν με το πρώην στέλεχος των Εργατικών, που τόλμησε να συγκρουστεί με τον επίσημο υποψήφιο του Μπλερ και να στηριχτεί νικηφόρα στους εξορισμένους της εικονικής πραγματικότητας, στους αναξιοπαθούντες και σε ιδέες που μοιάζουν περιθωριακές για αρκετούς Έλληνες; Λάλησε ξαφνικά και άρχισε τον κοινωνικό πόλεμο από τους ΙΧήδες;
Προφανώς και όχι. Οι Λονδρέζοι ήταν ήδη έτοιμοι από καιρό για δραστικές κυκλοφοριακές λύσεις. Στις αρχές του 1999, η γνωστή εφημερίδα Independent είχε προκηρύξει διαγωνισμό για προτάσεις σχετικές με το πώς θα μπορούσαν οι Άγγλοι να κάνουν το Λονδίνο μια πιο βιώσιμη πόλη, απαλλαγμένη από το άγος του αυτοκινήτου. Και είχαν υιοθετήσει πολλές από τις παραδοσιακές οικολογικές προτάσεις.
Πως θα μπορούσε λοιπόν ο Κεν να κλείσει τα αυτιά και τα μάτια του μπροστά στο συνεχώς διογκούμενο αντικυκλοφοριακό κίνημα των Carfree cities και των Reclaim the streets; Αυτός ο ένθερμος αντίπαλος της παγκοσμιοποίησης πώς θα μπορούσε να σαγηνευτεί από τα επιχειρήματα των συντηρητικών ότι τα συλλογικά μέσα μεταφοράς είναι άλλο ένα σπάταλο και αναποτελεσματικό κρατικό δημιούργημα, που δεν έχει θέση σε μια ελεύθερη αγορά;
Ποια είναι άλλωστε -θα σκέφτηκε- η σύγχρονη ριζοσπαστική πρόταση; Το να διεκδικείς δεύτερο και τρίτο οικογενειακό ΙΧ, απεριόριστους δρόμους και πάρκινγκ ή το δικαίωμα στην κυκλοφορία για όλους;
Μια άλλη προοπτική
Το κυκλοφοριακό καθημερινά διογκώνεται. Παρ’ όλους τους δρόμους που ανοίγονται την τελευταία εικοσαετία, το I.Χ. αυτοκίνητο έχει την τάση να καταλαμβάνει κάθε ελεύθερο χώρο, είτε σε κίνηση είτε σε στάθμευση, να κυριαρχεί στη ζωή της πόλης, να μας γεμίζει άγχος, ρύπανση και θόρυβο, να παρεμποδίζει την κίνηση των άλλων μέσων μεταφοράς, των ποδηλάτων, των πεζών.
Κάθε νέος αυτοκινητόδρομος δεν λύνει το πρόβλημα, καθώς μπαίνουν περισσότερα αυτοκίνητα στην κυκλοφορία. Η καταστροφή του οικιστικού ιστού, η ρύπανση, ο θόρυβος και τα δυστυχήματα συμπληρώνουν το κατηγορητήριο. Μόνο η αποθάρρυνση της χρήσης του αυτοκινήτου ιδιαίτερα στα κέντρα των πόλεων, σε συνδυασμό με ένα πλήρες και αξιόπιστο σύστημα μέσων σταθερής τροχιάς, θα αποτρέψει τον κόσμο από την καθημερινή χρήση του.
Το τραμ είναι ένα λαϊκό συλλογικό μέσο, που μπορεί να καλύψει τις ανάγκες μετακίνησης και στα αστικά κέντρα, όπως η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, το Ηράκλειο κ.α. Όμως είναι γνωστό ότι ήδη από τη δεκαετία του ’30 στις Η.Π.Α. τα οργανωμένα συμφέροντα των αυτοκινητοβιομηχανιών, των εταιριών πετρελαίου και ελαστικών εξαγόραζαν τις γραμμές τραμ και τις καταργούσαν για να βάλουν λεωφορεία, που, αφού άνοιγαν το δρόμο στα Ι.Χ., στη συνέχεια πουλούσαν. Η κατάργηση των τραμ πέρασε και στη Δυτική Ευρώπη ως πράξη εκσυγχρονισμού και μεταπολεμικά και στην Ελλάδα, δια χειρός του «αναμορφωτή» Κ. Καραμανλή.
Ήδη όμως το τραμ επανέρχεται παγκόσμια. Και όπως το ποδήλατο είναι το σύμβολο της οικολογικής επανάστασης, το τραμ θα μπορούσε να αποτελέσει το όχημα της αντιπαγκοσμιοποίησης.
Κυκλοφορία για όλους
Οι πολίτες έχουν δικαίωμα να μπορούν να κυκλοφορούν με αξιοπρέπεια, άνεση, οικονομία, ασφάλεια, ταχύτητα. Άρα χρειάζονται εναλλακτικές λύσεις σε όλα τα επίπεδα και για όλες τις κοινωνικές και επαγγελματικές κατηγορίες.
Διεκδικούμε λοιπόν τους δρόμους. Θέλουμε να τους μετατρέψουμε σε χώρο ζωής, σχέσης, χαράς, δημιουργίας.
Αλλά για να γίνει κάτι τέτοιο, θα πρέπει να πάρουμε την πόλη στα χέρια μας!