Το «εξαιρετικός» χρησιμοποιείται σε αυτό το άρθρο με δύο αναγνώσεις: του «ξεχωριστού» και του «αιρετικού». Θα παραθέσω κατ’ αρχήν θα παραθέσω μερικά βιογραφικά στοιχεία που εύκολα στοιχειοθετούν την αιρετική πλευρά του ατόμου. Στη συνέχεια θα αναλύσω ορισμένες πολιτικές επιλογές, πιο πρόσφατες, με τις οποίες θα προσπαθήσω να στηρίξω τον (ομολογουμένως βαρύ) χαρακτηρισμό του «εξαιρετικού».
Τα πρώτα βήματα
Ο Τρεμόπουλος είναι ένας πενηντάρης, αποτελεί δηλαδή αντιπροσωπευτικό είδος αυτού που αποκαλούμε «γενιά της μεταπολίτευσης». Ουδέν ανακριβέστερον του «αντιπροσωπευτικού»: ο Τρ. δεν εντάχθηκε σε πολιτική νεολαία στα χρόνια της μεταπολιτευτικής υπερπολιτικοποίησης, ούτε κομματική, ούτε αριστερίστικη. Ανήκε αρχικά σε μια μικρή πολιτική κίνηση της «Νέας Αριστεράς», έντονα επηρεασμένη από τις ιδέες του Μάη του ’68, η οποία μετακόμισε σύμπασα στην πρωτεύουσα για συγκέντρωση δυνάμεων. Μετά από διάφορες μεταλλάξεις, φυσική της συνέχεια είναι σήμερα το ΕΚΠΟΙΖΩ, μία από τις πλέον δραστήριες οργανώσεις προστασίας του καταναλωτή. Ο Τρ. αρνήθηκε να εγκαταλείψει τη Θεσσαλονίκη, πιστός από μικρός στο σύνθημα «σκέψου γενικά, δράσε τοπικά». Έμεινε μόνος, να διαδίδει πρωτόγνωρες οικολογικές ιδέες μέσα στο φοιτητικό κίνημα της εποχής, το οποίο θεωρούσε εντελώς περιθωριακά τέτοια ζητήματα.
Από το 1978 εμφανίζονται υπολογίσιμες τάσεις αμφισβήτησης του κομματικά εξαρτημένου και στενά υπερπολιτικοποιημένου χαρακτήρα του φοιτητικού κινήματος. Μαζικές τάσεις αποδέσμευσης από τις νεολαίες και παρατάξεις, ανάπτυξη της κοινωνικής κριτικής, στέγαση των αμφισβητούντων στις «Συσπειρώσεις». Ο νέος πρύτανης του ΑΠΘ και ένας από τους αντιπρυτάνεις του προέρχονται από αυτό το ρεύμα της νεανικής αμφισβήτησης. Η «Συσπείρωση» του Πολυτεχνείου διοργανώνει εκδήλωση με θέμα εκτός της πολιτικής ατζέντας της εποχής «Πυρηνική ενέργεια; Όχι, ευχαριστώ». Ως κύριος διοργανωτής προσκαλώ ως ομιλητή τον περίεργο τότε Τρεμόπουλο. Το φοιτητικό κίνημα της αμφισβήτησης οδήγησε στην μοναδική (;) απόσυρση ψηφισμένου από τη Βουλή νόμου της κυβέρνησης του Κωνστ/νου Καραμανλή.
Στα χρόνια της Αλλαγής του ΠΑΣΟΚ ο πυρήνας του κινήματος της αμφισβήτησης στην πόλη, εκδίδει την πολιτική επιθεώρηση «Προοπτική». Εκεί ο Βούγιας θα γράψει για πρώτη φορά για την ενδεικνυόμενη θαλάσσια συγκοινωνία, ο Νεράντζης για την ελεύθερη ραδιοφωνία, ο Τρεμόπουλος για τους αντιρρησίες συνείδησης και την οικολογική θεματολογία. Παράλληλα ο Τρ. ιδρύει την «Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης», που συστεγάζεται με το περιοδικό. Το 1983 η Κίνηση αντιτάσσεται στον τρόπο κατασκευής της Περιφερειακής, με πρωτότυπες μορφές παρέμβασης (καθιστική διαμαρτυρία, ποδηλατοδρομία). Συλλήψεις, δίκη, ευαισθητοποίηση της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ και σημαντικές τροποποιήσεις του τρόπου κατασκευής, προκειμένου να περιοριστεί κατά το δυνατόν η όχληση στο Σέιχ-Σου (που δεν απέτρεψε τη μερική του αποτέφρωση, λίγα χρόνια αργότερα). Το οικολογικό κίνημα έχει γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη.
Η Οικολογική Κίνηση, δυναμωμένη, παρεμβαίνει στις αυτοδιοικητικές εκλογές και πιθανόν στερεί από τον Στ. Νέστορα την εκλογή.
Στο μετά Κοσκωτά ’89, ο αιρετικός κ. Τρεμόπουλος συμμετέχει στο κόμμα των «Οικολόγων – Εναλλακτικών», οι οποίοι εκλέγονται σε δύο βραχύβιες βουλευτικές περιόδους. Στη δεκαετία του ’90 η οικολογική ατζέντα καθιερώνεται όλο και περισσότερο. Δεν είναι μόνο οι «Πράσινοι» της Γερμανίας που αναδεικνύονται σε σημαντική πολιτική δύναμη. Είναι η ίδια η κλιματική αλλαγή που σιγά – σιγά συνειδητοποιείται σε παγκόσμιο επίπεδο (στις μέρες μας, με μεγάλη καθυστέρηση, κοσμεί τον τίτλο Υπουργείου). Ο αιρετικός Τρεμόπουλος και η Οικολογική Κίνηση δημιουργούν το 1991 την αυτοδιοικητική κίνηση «Οικολογία – Αλληλεγγύη» και το 1994 πετυχαίνουν 2,6% στον Δήμο και 3,1% στη Νομαρχία Θεσσαλονίκης, καταφέρνοντας να ξεπεράσουν τον Τρικούκη, που υποστηρίζει ο ΣΥΝ, που ήταν τότε στις δόξες του. Λίγα χρόνια αργότερα, στις δημαρχιακές εκλογές του 1998, η ανάγκη συνεργασίας γίνεται αντιληπτή στο ΣΥΝ και έτσι στις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές (1998 και 2002) Αριστερά και Οικολόγοι κατεβαίνουν σε συμμαχία και καταγράφουν σημαντικές επιδόσεις τόσο για το Δήμο, όσο και για τη Νομαρχία, για την οποία επικεφαλής του σχήματος είναι ο Τρεμόπουλος. Ο σπόρος που είχε επαγγελθεί η «Προοπτική» για κοκκινοπράσινη συμμαχία είναι πλέον πραγματικότητα.
Η Οικολογία – Αλληλεγγύη στον Δήμο είχε υποστηρίξει μαζί με την Αριστερά τον Σπ. Βούγια και είχε συμβάλλει σε εκείνο το εκπληκτικό 16%, το οποίο ο επικεφαλής βιάστηκε να εξαργυρώσει προσχωρώντας στο ΠΑΣΟΚ και ακυρώνοντας μια πολιτικά ευρύτερη, μελλοντική ανάδειξή του σε Δήμαρχο της πόλης.
Τα πιο πρόσφατα
Ο υπογράφων, εκείνα τα χρόνια παρακολουθεί γεμάτος ικανοποίηση τις εξελίξεις, ως ένας από τους πάρα πολλούς Σαλονικιούς που η καριέρα τους έστειλε στην Αθήνα.
Επιστρέφω ένα χρόνο πριν τις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2006. Με θλίψη διαπιστώνω ότι η απόσταση από την Αθήνα έχει μεγαλώσει τα 20 χρόνια της απουσίας μου. Η Θεσσαλονίκη, όχι μόνο έχει αποτύχει να αναδειχθεί «πρωτεύουσα των Βαλκανίων», όπως αυτάρεσκα εξαγγέλλουν οι ταγοί της, αλλά δεν είναι καν σε θέση να παρακολουθεί την αναπτυξιακή πορεία πολλών μικρότερων ελληνικών πόλεων (Βόλος, Ιωάννινα κ.λπ.). Με τον αυτοκαταστροφικό εγκλωβισμό της στις επιταγές του Παπαγεωργόπουλου, του Ψωμιάδη και του Άνθιμου, βραχυκυκλώνεται, οπισθοδρομεί, διοικείται από μια «μαφία» κολλητών και φίλων, που γνωρίζουν την υποστήριξη του Ψωμιάδη («εγώ δεν προδίδω τους φίλους μου») ακόμα κι όταν πιάνονται στα πράσα! Η ανάγκη για την ανατροπή είναι επιτακτική, αλλά προϋποθέτει τη δημοκρατική συνεννόηση και συνεργασία. Συγκλίσεις στελεχών από το ΠΑΣΟΚ και το ΣΥΝ, δημιουργούν την πρωτοβουλία Μπουτάρη, την οποία υποστηρίζουν μόνο οι Οικολόγοι. Τα κόμματα δεν είναι ακόμη έτοιμα να ξεπεράσουν τις ταυτότητές τους για το καλό της πόλης.
Αντίθετα στο ΣΥΝ γκρεμίζουν και τις συμμαχίες που είχαν ήδη χτίσει με τους Οικολόγους. Οι δύο πολιτικοί χώροι διχάζονται όχι μόνο για τον Μπουτάρη στο Δήμο, αλλά κατεβαίνουν και με διαφορετικά σχήματα στις Νομαρχιακές εκλογές. Η Οικολογία-Αλληλεγγύη βγάζει δύο εκπροσώπους και η παράταξη του ΣΥΝ έναν. Ο Τρεμόπουλος επιβραβεύεται από αριστερούς και δημοκράτες πολίτες για τη συνεπή αντιπαλότητά του με τον Ψωμιάδη στην προηγούμενη περίοδο. Αναβαθμίζει την πολιτική του διεισδυτικότητα στην τρέχουσα περίοδο, όπου δημιουργεί ρήγματα στο ίδιο το στρατόπεδο του Ψωμιάδη: ο πρώην Αντινομάρχης Μπίκος και η έπρχος Λαγκαδά Καλαϊτζή ψηφίζουν επανειλημμένα μαζί με τους Οικολόγους και τις άλλες δημοκρατικές παρατάξεις, απαυδισμένοι από την κακοδιοίκηση (αναθέσεις με 40άρια) και την οικολογική καταστροφή (αποξήρανση της Κορώνειας) που επιφέρει η διοίκηση ενός γελοίου Ζορό της εθνικοφροσύνης. Η πολιτική ζημιά οδηγεί σε τραμπούκικες απειλές και χειροδικίες των αδελφών Ψωμιάδη κατά του Τρ. και του πρώην Αντινομάρχη τους, μέσα στο ίδιο το Νομαρχιακό Συμβούλιο. Ο ίδιος ο Τρ. εισπράττει εμπιστοσύνη από τους πολίτες, οι οποίοι τον επιβραβεύουν και τον αναδεικνύουν σε Ευρωβουλευτή των Οικολόγων – Πράσινων. Πρόκειται για τη μοναδική περίπτωση πολιτικού εκπροσώπου που φτάνει σε τέτοιες θέσεις, έχοντας αναδειχθεί «από τα κάτω», από ένα κίνημα για τα ζητήματα της πόλης, το οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ δημιούργησε ως επικεφαλής. Ούτε το γυναικείο κίνημα, ούτε άλλα μονοθεματικά κινήματα έχουν δώσει παρόμοια παραδείγματα πολιτικής επιβράβευσης, παρεκτός κι αν συνοδεύονται από τη στήριξη ενός μεγάλου κόμματος.
Πως φτάσαμε στην ενότητα
Έχει ιδιαίτερη σημασία το πώς χρησιμοποιεί κανείς την πολιτική του αίγλη, όταν φτάσει ψηλά. Εδώ είναι που ο Τρεμόπουλος αποδεικνύεται εξαιρετικός. Από τον Ιούνιο 2009 πρωτοστατεί στις ζυμώσεις για τις επερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές. Μαζί με στελέχη του ΠΑΣΟΚ και της Πρωτοβουλίας Μπουτάρη προσπαθεί να δημιουργήσει ευρύτερες συσπειρώσεις. Πηγαινοέρχεται ασταμάτητα από τις Βρυξέλλες, καθώς συμμετέχει, εκτός των άλλων και στην κομματική συγκρότηση των Οικολόγων-Πράσινων. Αντιστρατεύεται, μόνος, στον εξ αρχής αποκλεισμό των προηγούμενων υποψηφίων Αράπογλου και Μπουτάρη, που πρόθυμα «άδειαζαν» προγενέστεροι υποστηρικτές τους. Προβάλλει την ανάγκη πολιτικής συμφωνίας και δέσμευσης πριν ανοίξει η συζήτηση για το πρόσωπο του επικεφαλής. Με υψηλού επιπέδου επαγγελματισμό επεξεργαζόμαστε το πολιτικό σχέδιο που θα επιφέρει την επιδιωκόμενη δημοκρατική συνεννόηση. Κινήσεις αμφίπλευρες:
- «Από τα κάτω» υποστήριξη και ενεργός συμμετοχή στις κινήσεις πολιτών που διεκδικούν μια καλύτερη τύχη για τη Θεσσαλονίκη.
- «Από τα πάνω» επαφές και συζητήσεις χωρίς προκαταλήψεις: από τον Τσίπρα μέχρι τη Μπακογιάννη, από τον Ξυνίδη μέχρι όλα τα πρωτεύοντα στελέχη του ΠΑΣΟΚ στην πόλη, από την Αράπογλου και τον Μπουτάρη μέχρι τον Τζήκα και τον Ευθυμιάδη.
Μιλάει μ’ όλους και διευκρινίζει σε κάθε κατεύθυνση ότι το πρωτεύον είναι η δημοκρατική συνεννόηση. Η δημιουργία του «Διαπαραταξιακού» την Άνοιξη είναι η πρώτη επιτυχία: στο ίδιο τραπέζι παρακάθονται οι αντιπολιτευόμενες δημοτικές παρατάξεις της Αράπογλου, του Μπουτάρη και του Μηταφίδη, με την καταλυτική συγκολλητική παρουσία των κινήσεων πολιτών: «Αλλάζουμε την Πόλη», «Δώδεκα», «Οικολογία-Αλληλεγγύη» και αργότερα την ομάδα περί τον Τζήκα. Δεν έχει ξαναϋπάρξει, απ’ όσο γνωρίζω, μετά το ’81, τόσο ευρύ πολιτικό φάσμα σε συζήτηση, σε τόσο πολωτικές πολιτικές συνθήκες όσο αυτές που επέφερε το Μνημόνιο. Βοήθησαν πολλοί με την υπευθυνότητα που έδειξαν:
- η Αράπογλου (ΠΑΣΟΚ) που διευκολύνει το διάλογο αποποιούμενη την υποψηφιότητά της,
- ο Μηταφίδης (ΣΥΝ) που διαβλέπει τον κίνδυνο ακροδεξιάς εκτροπής της λαϊκής αγανάκτησης και καταφέρνει να «περάσει» ένα ριζοσπαστικό πολιτικό πλαίσιο
- άλλα στελέχη του ΠΑΣΟΚ που ανταποκρίνονται στο αίτημα για μη δημαρχοκεντρικό μοντέλο και προβάλλουν ένα πλαίσιο λειτουργίας της νέας δημαρχιακής διοίκησης με τονισμένα τα αμεσοδημοκρατικά χαρακτηριστικά
- η αταλάντευτη στάση των Οικολόγων και των κινήσεων πολιτών, που δεν συμβιβάζονται με τίποτα λιγότερο από την ενιαία συμπαράταξη με κοινό υποψήφιο.
Μόνη παραφωνία η στάση των στελεχών περί τον Μπουτάρη (όχι τόσο του ιδίου), που θεωρούν ότι η ιστορία «τους χρωστάει δικαίωση και αναγνώριση της ηγεσίας». Δεν αντιλαμβάνονται, όπως και ο Ευθυμιάδης, ότι προηγείται η συμφωνία στις προγραμματικές αρχές και ακολουθεί η επιλογή του προσώπου που θα συντονίσει τη μη δημαρχοκεντρική εφαρμογή του προγράμματος. Όπως πολλοί συμπολίτες, θεωρούν ότι η πολιτική είναι σε «έκπτωση» και η επικεφαλής προσωπικότητα είναι το σημαντικότερο. Νομίζω πως λαθεύουν: η εμπιστοσύνη στα πρόσωπα έχει κατακρημνισθεί μαζί με τον εξαφανισμένο, πιο αποτυχημένο πρωθυπουργό της μεταπολίτευσης. Αντίθετα η αναδιάταξη των κομματικών σχηματισμών συμβαίνει σε όλες σχεδόν τις χώρες που φτάνουν σε χρεοκοπία (ή στα όριά της, όπως εμείς). Η απρόσμενη επικράτηση του Σαμαρά, καθώς και τα νέα κόμματα του Κουβέλη και της Μπακογιάννη είναι απλά ορισμένα συμπτώματα. Η εμφάνιση τόσων κινήσεων πολιτών στη Θεσσαλονίκη, που ώθησαν σε υπέρβαση των κομματικών περιχαρακώσεων είναι άλλου τύπου σύμπτωμα του ίδιου πολιτικού ανασχηματισμού, τον οποίο θα δούμε και με άλλες μορφές στο άμεσο μέλλον.
Νέες διαδικασίες, νέοι στόχοι
Η ανάδειξη του Τρεμόπουλου δεν προβλήθηκε από τον ίδιο. Η εξέλιξη των πραγμάτων έφερε τρίτους να διαβλέπουν στο πρόσωπό του τον καταλληλότερο υποψήφιο, τον οποίο μπορούν να συναποδεχθούν ΠΑΣΟΚ και Αριστερά. Ας προσεχθεί η πολιτική καινοτομία: δεν πρόκειται για πολιτική συμφωνία κομμάτων, αλλά για αποδοχή της κατάληξης ενός δημιουργήματος της κοινωνίας των πολιτών, του άστοχα αποκαλούμενου (κυρίως με προσωπική μου ευθύνη) «Διαπαραταξιακού». Πρόκειται για κάτι περισσότερο από συνεύρευση παρατάξεων. Η δυναμική του 2010 ξεπερνά τους συσχετισμούς προ τεσσάρων ετών και επέτρεψε την «αδικαιολόγητη» για μερικούς, ισότιμη συμμετοχή των κινήσεων ενεργών πολιτών, που τελικά καθοδήγησαν στην κοινή υποψηφιότητα και το ριζοσπαστικό προγραμματικό πλαίσιο. Ένα πλαίσιο που συμπυκνώνεται σε τρεις έννοιες:
- Δημιουργία, που αφορά τόσο στην πράσινη ανάπτυξη ως κατεύθυνση, όσο και στην επιχειρηματικότητα των φορέων ανάπτυξης. Έτσι θα ξεφύγει η πόλη από το μαρασμό και την κουλτούρα των καφεδοκαθισμάτων και θα προχωρήσει να σχεδιάζει με συμμετοχικό προϋπολογισμό την αναγέννησή της. Δημιουργία σημαίνει και δικτύωση με τις βαλκανικές πρωτεύουσες, σε βάση αμοιβαίου οφέλους κι όχι φαντασιακής υπεροχής ημών των πτωχευσάντων.
- Οικολογία, που σηματοδοτεί όχι μόνο το πρόσωπο του ενωτικού υποψηφίου, αλλά και μια δέσμη αξιών, που αφορούν στην ηθική, τον προσανατολισμό της ανάπτυξης, τον καταναλωτισμό, δηλαδή την κοινωνία και την πόλη που θέλουμε: πράσινο στη ΔΕΘ, ζώντας με τη θάλασσα, βιοκλιματική ανάπλαση κτιρίων και πλατειών, παραγωγική ανακύκλωση και απασχόληση στην κοινωνική οικονομία.
- Αλληλεγγύη, που υποδηλώνει ότι στις συνθήκες της μακράς κρίσης που θα γνωρίσουμε, η φροντίδα για υποστήριξη της κοινωνικής συνοχής είναι προϋπόθεση για την αποφυγή κοινωνικών εκρήξεων, που θα ξεπερνούν τα λεγόμενα Δεκεμβριανά του ’08. Και κάτι περισσότερο: θα μεγεθύνουν τον παράγοντα ζήτηση, χωρίς τον οποίο η προσφορά δεν θα βρίσκει ανταπόκριση, σε βάθος χρόνου.
Αυτή η δέσμη στόχων, έχει βρει τον καλύτερο εκφραστή της στο πρόσωπο του Τρεμόπουλου. Ως πολιτικό πρόσωπο κινείται χρόνια τώρα σε αυτές ακριβώς τις κατευθύνσεις, που η σύγκλιση των δημοκρατικών δυνάμεων τον θέτει ως επικεφαλής για να οργανώσει την εφαρμογή τους. Η λειτουργία της νέας διοίκησης θα είναι νέα για τα δημοτικά ήθη της πόλης. Ο Τρεμόπουλος ως Δήμαρχος θα κάνει πράξη το πλαίσιο λειτουργίας που επεξεργάστηκε το Διαπαραταξιακό:
- θα στηριχθεί στους δημοτικούς συμβούλους της
πολυκομματικής πλειοψηφίας, αλλά και θα συνεργάζεται παραγωγικά με τους
συμβούλους της μειοψηφίας,
- θα ενεργοποιεί τους συμβούλους των έξι Διαμερισμάτων της πόλης (μαζί με την Τριανδρία), που θα είναι οι μοχλοί διάχυσης των αμεσοδημοκρατικών λειτουργιών,
- θα συντονίζει τους Δημάρχους του ευρύτερου μητροπολιτικού πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης.