Η “απελευθέρωση” της ασφάλειας των αερομεταφορών
Τώρα που το αεροπορικό δυστύχημα είναι ακόμη ζεστό, ο δημόσιος διάλογος θα πρέπει να εστιάσει όχι απλά στη διερεύνηση των σκοτεινών πλευρών του αλλά στα αίτια που ευνοούν την αύξηση των αεροπορικών ατυχημάτων.
Η απελευθέρωση των αερομεταφορών, που άρχισε το 1993 και ισχύει από το 1997, προκάλεσε ιδιαίτερη ένταση του ανταγωνισμού ενώ θεωρητικά «θα καθιστούσε αναγκαίο τον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων».
Η απελευθέρωση των αερομεταφορών, όμως, περιορίζει τον έλεγχο των κυβερνήσεων και αυξάνει τον “ανταγωνισμό εξαφάνισης”, δημιουργώντας έτσι πίεση για διεθνείς συμμαχίες και ενοποιήσεις. Η απορύθμιση του πλαισίου διεξαγωγής των αεροπορικών δραστηριοτήτων σημαίνει ότι δεν προέχει η προτεραιότητα εξυπηρέτησης του κοινωνικού συνόλου ή η ασφάλεια των πτήσεων. Προέχει η κερδοφορία των επιχειρήσεων, που προχωρούν σε συμπίεση του εργατικού και λειτουργικού κόστους, που φτάνει μέχρι το παγκόσμιο εμπόριο μη γνησίων ανταλλακτικών, όπως λέει το Ευρωκοινοβούλιο. Σύμφωνα με την ΙΑΤΑ, τη Διεθνή Ένωση Αερομεταφορέων, η «εργασιακή αποδοτικότητα» αυξήθηκε μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 κατά 34% ενώ μόνο το 2004 το κόστος (εκτός καυσίμων) μειώθηκε κατά 4,5%. Ταυτόχρονα, βέβαια, αυξήθηκε ο αριθμός των πτήσεων και η ρύπανση αλλά και η πιθανότητα ατυχημάτων. Κάποιοι ειδικοί εκτιμούν ότι τα επόμενα χρόνια “θα συμβαίνει κάθε εβδομάδα και ένα σοβαρό αεροπορικό ατύχημα”.
Σύμφωνα με την ΙΑΤΑ, το 2004 ήταν “η ασφαλέστερη χρονιά για τις διεθνείς αερομεταφορές”, αφού διακινήθηκαν ανά τον κόσμο 1,8 δισεκατομμύρια επιβάτες. Ουσιαστικά όμως υπήρξε αύξηση των αεροπορικών δυστυχημάτων σε σχέση με το 2003. Συνολικά, πέρυσι χάθηκαν 103 αεροσκάφη έναντι 99 το 2003.
Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του 2001 ακολούθησαν τρία δύσκολα χρόνια. Όμως, παρά και την άνοδο των τιμών του πετρελαίου, με βάση τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (WTO), οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις το 2004 σημείωσαν ρεκόρ με 763 εκατ., παρουσιάζοντας αύξηση 10% έναντι του 2003. Η τάση αυτή συνεχίζεται, με εκτιμήσεις 5-8% συνολικής αύξησης για το 2005. Παράλληλα, το διεθνές εισπραχθέν τουριστικό συνάλλαγμα για το 2004 ανήλθε στα 622 δισ. $ έναντι 525 δισ. $ του 2003 (αύξηση 18,1%).
Πάντως και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπιστώνει (22.2.05) ότι η απελευθέρωση «καθιστά οξύτερα και τα προβλήματα τα συνδεόμενα με τον κορεσμό των αεροδρομίων και την υπερφόρτωση του συστήματος ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας». Γι� αυτό και τον Ιούλιο, με απειλή προσφυγής προς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ζήτησε από την Κύπρο να προχωρήσει στη δημιουργία ενός μόνιμου και ανεξάρτητου φορέα Πολιτικής Αεροπορίας, ο οποίος θα έχει την ευθύνη των τεχνικών ελέγχων που απαιτούνται για την ασφάλεια των πτήσεων, κάτι που η χώρα έπρεπε να είχε κάνει από την 1η Μαΐου 2004.
Εξακολουθεί όμως η ΕΕ την πολιτική πλήρους απελευθέρωσης, αντιγράφοντας την πολιτική Ρέιγκαν, όταν 114 αεροπορικές εταιρείες ξεκινούσαν την κούρσα, για να καταλήξει στην κυριαρχία επτά εταιρειών, τη δορυφοροποίηση ή απορρόφηση 80 περίπου μικρού ή μεσαίου μεγέθους και το κλείσιμο των υπολοίπων. Αξιοσημείωτη ήταν, την ίδια περίοδο, και η αύξηση του δείκτη ατυχημάτων. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση Κλίντον αναγκάστηκε να παρέμβει με 25 δισ. δολάρια για στήριξη της πτητικής ασφάλειας των αμερικανικών αεροπορικών εταιρειών.
Μέχρι το 2020 προβλέπεται διπλασιασμός του παγκόσμιου αριθμού αεροσκαφών, που ήδη προσφέρουν σε εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σχεδόν όσες όλη η Αφρική. Κι ενώ οι συνολικές εκπομπές των αερίων στην ΕΕ μειώθηκαν κατά 3% μεταξύ 1990-2002, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τις διεθνείς αερομεταφορές αυξήθηκαν κατά 70%.
Όμως και στο εσωτερικό των αεροπλάνων η ατμόσφαιρα είναι ρυπασμένη. Σε έρευνα της Γερουσίας της Αυστραλίας διαπιστώθηκε ότι ο χώρος των επιβατών ρυπαίνεται μέσω του συστήματος εξαερισμού από επικίνδυνες τοξικές ουσίες. Στην έκθεση περιλαμβάνονται στοιχεία της Διεθνούς Ένωσης Αεροδιαστημικής Ιατρικής (Δρ. Ζαν Μπαλουέ), σύμφωνα με τα οποία η ύπαρξη τοξικών ουσιών προκαλεί προβλήματα στην όραση, απώλεια ισορροπίας, δυσκολίες στην εκφορά του λόγου και εξασθένηση της μνήμης. Το ενδεχόμενο οι χειριστές και οι επιβάτες του κυπριακού αεροσκάφους να έπεσαν σε κατάσταση απώλειας συνείδησης εξαιτίας μαζικής εισροής δηλητηριωδών αερίων είναι πιθανό.
Είναι γενικά αποδεκτό ότι, παρόλα τα προβλήματα, η Ολυμπιακή είναι ένας από τους ασφαλέστερους αερομεταφορείς στον κόσμο. Η κυβέρνηση ας το συνεκτιμήσει. Και να υποστηρίξει θερμά την πρόταση Κανονισμού της ΕΕ να δοθεί στους επιβάτες το δικαίωμα να ενημερώνονται σχετικά με την ταυτότητα του αερομεταφορέα που θα εκτελέσει την πτήση, στην οποία έχουν κάνει κράτηση θέσης και, παράλληλα, να ενισχυθεί η υποχρέωση γνωστοποίησης πληροφοριών από πλευράς κρατών μελών σχετικά με την ασφάλεια.
Μιχάλης Τρεμόπουλος,
δημοσιογράφος, συγγραφέας του βιβλίου «Η ιπτάμενη ιστορία της Θεσσαλονίκης»