Άρθρο του Γ. Κολέμπα
Αρχική παρατήρηση: μια οικοκοινότητα ή μια κοινότητα με τα χαρακτηριστικά της αποτροπής του κλιματικού κινδύνου, μπορεί να λειτουργήσει σαν “παράδειγμα”. Όμως μη γελιόμαστε, για να έχει κοινωνική απήχηση η στροφή προς τη κοινωνία της “αποτροπής”, αυτή η στροφή θα πρέπει να είναι υλοποιήσιμη στα πλαίσια μιας πόλης με τη γύρω περιοχή της. Σα να λέμε δηλαδή στα πλαίσια μιας σημερινής νομαρχίας, που μπορεί να περιλαμβάνει 1-2 αστικούς δήμους και μερικούς περιφερειακούς δήμους και κοινότητες.
Αυτή η στροφή μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο αν συμμετάσχει η πλειοψηφία του τοπικού πληθυσμού και όχι μόνο ένα μικρό μέρος, (που βέβαια και αυτό θα είναι σημαντικό γιατί όπως είπαμε μπορεί να λειτουργήσει παραδειγματικά). Και επειδή είναι δύσκολο να πεισθεί από την αρχή αυτή η πλειοψηφία για ένα συνολικό ξεπέρασμα της σημερινής κοινωνίας της ανάπτυξης, είναι αναγκαίο να γίνει ένα πρώτο βήμα, στο οποίο θα συμφωνήσουν οι περισσότεροι. Και αυτό θα είναι δυνατό, αν αυτό το πρώτο βήμα θα υποδειχθεί από την ανάγκη και όχι οπωσδήποτε από τη συνείδηση. Και όλοι πια σήμερα έχουν αναγνωρίσει(εκτός ίσως από μια μικρή μειοψηφία που είναι συνδεδεμένη με τα μικροπρόθεσμα συμφέροντα της συνέχισης της σημερινής κατάστασης), ότι είναι ανάγκη να κάνουμε κάτι ώστε να μη φθάσουμε σε σημείο “μη επιστροφής” και μετατραπεί η ήδη αντιληπτή αλλαγή του κλίματος σε “κλιματική καταστροφή”. Είναι λοιπόν δυνατόν να οργανωθεί κοινωνικά και πολιτικά η “κοινότητα του κινδύνου”, αυτή που θα είναι σε θέση να αποτρέψει την κλιματική καταστροφή(η οποία βέβαια θα συνοδεύεται από τη καταστροφή των συνθηκών επιβίωσης της ίδιας της ανθρωπότητας και της βιόσφαιρας συνολικά) ακολουθώντας τη κατεύθυνση της “πράσινης αποανάπτυξης”. Βέβαια αυτό θα πρέπει να γίνει σε πλανητικό επίπεδο, όμως είναι πιο εύκολο και γρήγορο να ξεκινήσει τοπικά, όπου είναι δυνατόν, χωρίς να περιμένουμε να γίνει από τη “παγκόσμια κοινότητα” ή την κάθε φορά κρατική επικράτεια. Και με αυτή την έννοια συνδέεται και αυτό το πρώτο βήμα με τη στροφή προς τη “Τοπικοποίηση”.
Το αρχικό στάδιο: πέρασμα από μια περιοχή με τα υπάρχοντα σήμερα χαρακτηριστικά, σε μια περιοχή “αποτροπής της κλιματικής αλλαγής” με το ακόλουθο πρόγραμμα:
1. Όλα τα νοικοκυριά, τα δημόσια κτίρια και οι δήμοι(δημοτικός φωτισμός) της περιοχής αντικαθιστούν τις λάμπες πυρακτώσεως με οικονομικές λάμπες. Έτσι θα επιτευχθεί εξοικονόμηση στην κατανάλωση για τον φωτισμό μέχρι και 80%, πράγμα που σημαίνει εξοικονόμηση στην συνολική ηλεκτρική ενέργεια κατά 2% και κατά μέσο όρο το χρόνο μια οικονομία γύρω στα 20 Ε για κάθε νοικοκυριό. Το ίδιο θα πρέπει να γίνει και με τις άλλες ηλεκτρικές συσκευές, ιδίως με τα ψυγεία, τους καταψύκτες και τις τηλεοράσεις. Στην αγορά υπάρχουν συσκευές που με την ίδια απόδοση μπορούν να έχουν μέχρι και 5πλάσια διαφορά στην κατανάλωση. Η stand-by λειτουργία να αποφεύγεται με πρίζες που έχουν διακόπτη. Οι ηλεκτρικές κουζίνες να αντικατασταθούν με κουζίνες υγραερίου ή καλύτερα φυσικού αερίου, αν θα υπάρχει αντιστοιχη εγκατάσταση. Με τέτοια συμπεριφορά, χωρίς να υπάρχει κατάργηση των ανέσεων(κάποιοι μπορούν να το πάνε πάρα πέρα και να αποφασίσουν να παραιτηθούν από κάποιες ανέσεις που δεν τους είναι απαραίτητες), μπορούν να έχουν μετά από ένα χρονικό διάστημα αλλαγών, μέχρι και 30% μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, με αντίστοιχη μείωση εκτός των εκπομπών και των εξόδων τους.
2. Όλοι οι ιδιοκτήτες σπιτιών και κτιρίων(και ο δήμος ή το κράτος από όπου μπορεί να ξεκινήσει αυτή η πρακτική) μετατρέπουν τα κτίριά τους παλιά ή καινούργια, σύμφωνα με τις σημερινές δυνατότητες της τεχνικής και τα στάνταρς(μετατροπή σε κτίρια μηδενικής ενέργειας, ή το πολύ σε κτίρια με κατανάλωση ισοδύναμη των 3-4 λίτρων/τετρ.μέτρο). Αυτό εξασφαλίζει μείωση εκπομπών του CO2 κατά 50%. Σημαίνει μείωση κατά 15% των συνολικών εκπομπών της περιοχής(από τη θέρμανση και τον κλιματισμό κυρίως) και για τα νοικοκυριά μια εξοικονόμιση που μπορεί να φθάσει μέχρι και τα 1000 Ε το χρόνο.
3. Όσοι ιδιοκτήτες μπορούν(λόγω συνθηκών των κτιρίων τους) να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά για παραγωγή ηλεκτρ. ρεύματος(παίρνοντας επιδότηση για αυτό σύμφωνα με το νέο νόμο και πουλώντας το ρεύμα στη ΔΕΗ με μεγαλύτερη τιμή από ότι το καταναλώνουν) και όσοι δεν μπορούν να κάνουν αίτηση στη ΔΕΗ για παροχή ρεύματος από εναλλακτικές μορφές ενέργειας(όντας διατεθειμένοι να πληρώνουν και παραπάνω για τη κιλοβατώρα), ώστε να την αναγκάσουν να προωθήσει τις ΑΠΕ. Όσοι έχουν τη δυνατότητα και κυρίως οι δήμοι μπορούν και πρέπει να επενδύσουν σε μικρού μεγεθους εγκαταστάσεις ΑΠΕ για παραγωγή ενέργειας, που τη διαθέτουν στο τοπικό δίκτυο με στόχο την τοπική αυτονομία σε ενέργεια. Έτσι θα επιτευχθεί μείωση τουλάχιστον κατά 10% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου στην περιοχή.
4. Όλοι οι οδηγοί της περιοχής περνούν από σεμινάρια “εξοικονόμησης ενέργειας στην οδήγηση”. Με μια τέτοια οδήγηση μπορεί να επιτευχθεί μείωση των εκπομπών διοξειδίου κατά 15% στην κυκλοφορία και μια εξοικονόμηση για τον καθένα κατά μ.ό. 200 Ε το χρόνο στα καύσιμα. Με την επιλογή δε οικονομικού και μειωμένων εκπομπών αυτοκινήτου μπορεί να εξοικονομήσει άλλα15% στις εκπομπές.
5. Όλοι μειώνουν τις μετακινήσεις με ιδιωτικό αυτοκίνητο στο 1/3 και τις αντικαθιστούν με μετακινήσεις με λεωφορείο, τρένο ή ποδήλατο. Αυτό μπορεί να μειώσει τις εκπομπές της κυκλοφορίας κατά ¼ και τις συνολικές εκπομπές της περιοχής κατά 1/10. Η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί ακόμα περισσότερο, αν θα οργανωθεί κοινή χρήση των υπαρχόντων αυτοκινήτων από συλλογικότητες χρηστών στις γειτονιές, αλλά και κεντρικά από τον δήμο(π.χ. γραφείο για κοινά ταξέιδια εκτός περιοχής), ώστε να αναλαμβάνει ο καθένας χρήστης εκτός από ένα μικρό πάγιο, στην ουσία μόνο το κόστος της μετακίνησης. Στην πόλη μπορούν να παρθούν και γενικότερα μέτρα που θα διευκολύνουν την ασφαλή μετακίνηση με τα πόδια, το ποδήλατο(π.χ. για τους εισερχόμενους οδηγούς στη πόλη δυνατότητα δανεισμού δημοτικών ποδηλάτων από κατάλληλα σημεία)και το λεωφορείο, γιατί πάνω από 50% των μετακινήσεων είναι κάτω των 5 χιλ. Σε αυτό θα βοηθήσει και ένα μακροπρόθεσμο πολεοδομικό σχέδιο που θα στοχεύσει σε διασπορά των σημείων αγοράς και εργασίας, ώστε οι απαραίτητες μετακινήσεις να μικρύνουν σε απόσταση. Μετατροπή σε “πόλη των κοντινών αποστάσεων”, όπου η μετακίνηση με αυτοκίνητο να είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Μια τέτοια αστική κοινότητα με εξοικονόμηση στην οδήγηση, με “οικολογικά” αυτοκίνητα και με συλλογική χρήση τους, μπορεί να μειώσει μέχρι και 70% τις εκπομπές στην κυκλοφορία της, αρκεί να υπάρξει συμμετοχή των πολιτών της σε αυτές τις αλλαγές.
Είναι βέβαια φανερό οτι ένα τέτοιο πρόγραμμα , που είναι στην ουσία ένα κοινωνικό πείραμα και έχει να κάνει με την παραγωγή, τη κατανάλωση, το εισόδημα, τις κοινωνικές και πολιτικές στην περιοχή, για να εφαρμοσθεί από τον πληθυσμό όλης της περιοχής και να έχει αντίκτυπο, χρειάζεται ένα αντίστοιχο κίνημα πολιτών που θα το προωθήσει. Ένα κίνημα που θα δημιουργήσει ακριβώς αυτή την “Κοινότητα του Κινδύνου” στην αντίστοιχη περιοχή. Μπορεί να ξεκινήσει σαν “Τοπική Κίνηση Πολιτών για την αποφυγή της κλιματικής καταστροφής “(χωρίς αποκλεισμό κανενός, αρκεί να συμφωνεί με το πρόγραμμα) και να εξελιχθεί έτσι που να μπορεί να κερδίσει κάποια στιγμή τις τοπικές εκλογές στην αυτοδιοίκηση και να εφαρμόσει το παραπάνω πρόγραμμα “αποτροπής του κινδύνου”. Την πρωτοβουλία για μια τέτοια κίνηση, αν δεν υπάρχει ήδη, θα πρέπει να αναλαμβάνουν οι τοπικοί Ο.Π.
Τον πρώτο θεσμό που θα έπρεπε να δημιουργήσουν, για βοηθηθούν στη μελετημένη διατύπωση αυτού του προγράμματος, είναι ένα ανεξάρτητο Ινστιτούτο για την ενέργεια και την έρευνα περιβάλλοντος. Το πρώτο καθήκον του θα είναι να βρει τον αλγόρυθμο υπολογισμού των εκπομπών του CO2 που συνοδεύουν τη παραγωγή και κατανάλωση των διάφορων προϊόντων και υπηρεσιών που χρησιμοποιούνται από τον μέσο κάτοικο της περιοχής, ώστε με αντίστοιχο πρόγραμμα στον υπολογιστή, να είναι δυνατόν να υπολογισθεί η ατομική ή οικογενειακή κατα μέσο όρο εκπομπή και τι μπορεί και με ποιά μέτρα να βελτιώνεται συνεχώς. Ταυτόχρονα να είναι σε θέση ο καθένας να έχει το ατομικό ή οικογενειακό προφίλ των εκπομπών του ηλεκτρονικά, ώστε να μπορεί να βελτιώνεται με αποφάσεις κατάλληλες για τη μείωση αυτών των εκπομπών των διάφορων καταναλώσεών του, πράγμα που θα έχει αντίκτυπο όχι μόνο στο κλίμα, αλλά και στο εισόδημά του.
Υστερόγραφο: στο συνέδριο των Ο.Π. να γίνει πρόταση για τη δημιουργία ενός τέτοιου “Ινστιτούτου για την ενέργεια και την έρευνα περιβάλλοντος” σε πανελλαδικό επίπεδο, με έδρα τη Θεσσαλονίκη ή το Βόλο για παράδειγμα.