Ναρκωτικά: Αλληλεγγύη και όχι κοινωνικός αποκλεισμός

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά των ναρκωτικών, το Νομαρχιακό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης συζήτησε (21.6.05) το θέμα. Ο νομαρχιακός σύμβουλος Μιχάλης Τρεμόπουλος έκανε την παρακάτω τοποθέτηση:

Υποστηρίζουμε σταθερά εδώ και χρόνια ότι η εξάρτηση από τα ναρκωτικά δεν αντιμετωπίζεται με την καταστολή. Η παγκόσμια εμπειρία έχει δείξει ότι η απαγόρευση ευνοεί τη διάδοση των ναρκωτικών, που συναγωνίζεται σε τζίρο το παράνομο εμπόριο όπλων. Το πόσο έχει αποτύχει ο δήθεν «πόλεμος κατά των ναρκωτικών», φαίνεται και από την κατακόρυφη αύξηση της παραγωγής οπίου στο Αφγανιστάν, όπου η Δύση ελέγχει τη χώρα.

Υποστηρίζουμε λοιπόν μια πολιτική πέρα από τις απαγορευτικές λογικές αλλά και την περιθωριοποίηση των χρηστών, που θα προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις βαθύτερες ρίζες της εξάρτησης. Θέλουμε να βγουν οι νέοι χρήστες από το περιθώριο και την παρανομία και να ακουστούν τα παιδιά της κουλτούρας των ναρκωτικών (χημικών και φυσικών) αντί για τον καθεστωτικό λόγο των ηθικολόγων της καταστολής. Γι’ αυτό οι ημερίδες και τα πανώ που προτείνει η Νομαρχία, δεν προσφέρουν τίποτε, παρόλο που οι διαπιστώσεις της κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση.

Για να μην παρεξηγηθούμε, ξεκαθαρίζουμε πως δεν ενθαρρύνουμε τη χρήση ναρκωτικών, σκληρών ή μαλακών, φυσικών ή χημικών. Προσωπικά, δεν καπνίζω καν ούτε πίνω καφέ, γιατί ανήκουν κι αυτά στις εξαρτησιογόνες ουσίες. Ενθαρρύνουμε όμως το δημιουργικό διάλογο και τη σύνθεση των απόψεων για μια ειλικρινή και ριζοσπαστική προσέγγιση στη πρόληψη και ανθρώπινη αντιμετώπιση του ζητήματος της χρήσης ή κατάχρησης ουσιών. Δεχόμαστε την αντι-απαγορευτική λογική και την ανεξάρτητη επιστημονική κρίση, σεβόμαστε τη διαφορετικότητα και υποστηρίζουμε θερμά τα ατομικά δικαιώματα των χρηστών. Αγανακτούμε με την απάνθρωπη καταστολή και τη περιθωριοποίησή τους.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες και παρά το κυρίαρχο απαγορευτικό- κατασταλτικό μοντέλο, αρκετές χώρες, κυρίως της Ευρώπης, άφησαν στην άκρη αυτή τη προσέγγιση και προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το ζήτημα των ναρκωτικών μέσα από μια ρηξικέλευθη νομοθετική αναθεώρηση και σε πολλές περιπτώσεις με την εφαρμογή μέτρων για την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων από τα ναρκωτικά. Σε αυτά τα πλαίσια, χώρες όπως η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ολλανδία, η Αγγλία, το Βέλγιο και η Ελβετία προώθησαν μια εναλλακτική προσέγγιση βασιζόμενη στην ενημέρωση των χρηστών (και μη) και τη πρόληψη, την αποποινικοποίηση του χρήστη, το διαχωρισμό των ουσιών, την απομυθοποίηση της κάνναβης και την αποδέσμευσή της από το παράνομο εμπόριο, καθώς και την ανάπτυξη των προγραμμάτων χορήγησης υποκατάστατων.

Η υποκρισία, που αρνείται την κλίμακα του διαχωρισμού και την ίδια στιγμή αφήνει στο απυρόβλητο το αλκοόλ, τον καπνό ή τον καφέ, θα πρέπει να δώσει τη θέση της στη γνώση και την ευαισθησία. Πώς ακούγεται σήμερα το γεγονός ότι το 1935, που απαγορεύτηκε η καλλιέργεια χασίς στην Ελλάδα, οι συζητήσεις στη Βουλή έδιναν έμφαση στα προβλήματα που θα αντιμετώπιζαν οι «φτωχοί χασισοκαλλιεργητές»; Να προσθέσω ακόμη ότι εδώ και μια δεκαπενταετία γνωρίζω ότι η ινδική κάνναβη κάνει καλό στο γλαύκωμα και τη σκλήρυνση κατά πλάκας και παρόλα αυτά μόλις πρόσφατα άρχισε να χορηγείται από το ιατρικό σύστημα της Βρετανίας; Γιατί να περάσουν 15 χρόνια χαμένα για τον αδελφό μου;

Στην Ελλάδα δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να κάνουμε μια ρηξικέλευθη προσπάθεια για να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα των ναρκωτικών, το οποίο έχει μεταλλαχθεί σε ταμπού της ελληνικής κοινωνίας αφού πολλοί κάνουν χρήση αλλά λίγοι μιλούν για αυτό. Το θέμα αφορά το 10% της ελληνικής κοινωνίας και έχει αρχίσει να εισβάλλει ακόμη και στα Δημοτικά σχολεία, με τη μορφή χαπιών, βενζινόκολλας ή εισπνοών βενζίνης, που δημιουργούν και σοβαρά προβλήματα στην υγεία.

Την ίδια στιγμή, κάποιοι δημοτικοί και νομαρχιακοί άρχοντες –που πιθανόν βιώνουν το πρόβλημα ακόμη και μέσα στην οικογένειά τους ή το συγγενικό τους κύκλο- αντιδρούν υποκριτικά στη δημιουργία μονάδων του ΟΚΑΝΑ, παρόλο που αντίστοιχα προβλήματα εξαρτημένων αντιμετωπίζει σχεδόν κάθε οικοδομικό τετράγωνο. Άλλο βέβαια το ζήτημα της χωροθέτησης παρόμοιων δραστηριοτήτων, όπου η Αυτοδιοίκηση μπορεί να έχει γνώμη.

Αρνούμαστε πάντως ένα σκηνικό όπου οι νέοι χρήστες περιθωριοποιούνται έμμεσα ή άμεσα, η πληροφόρηση είναι ελλιπέστατη και κατευθυνόμενη, τα ατομικά δικαιώματα ποινικοποιούνται, οι κοινωνικές διεκδικήσεις και οι ελευθερίες που απολαμβάνουν οι λαοί άλλων χωρών, ισότιμων μελών κατά τα άλλα της ΕΕ, μοιάζουν ουτοπία. Είναι απαραίτητο να ξεκινήσει άμεσα ένα δυναμικό φόρουμ δημιουργικού διαλόγου με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων μερών και της επιστημονικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων ομάδων χρηστών, αξιοποιώντας την εμπειρία και παραδείγματα από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και τολμώντας καινοτόμες και ριζοσπαστικές λύσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι η αντι-κατασταλτική προσέγγιση δεν θα επεκτεινόταν τα τελευταία χρόνια αν δεν σημείωνε επιτυχία στην πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου και αν η επιστημονική κοινότητα δεν υποστήριζε αυτή τη προσέγγιση.

Ο μη χρήστης πρέπει να έχει ουσιαστική πληροφόρηση, που να συνεισφέρει στην πρόληψη με το να μην δημιουργεί θέλγητρα για το απαγορευμένο, και να συμμετέχει ενεργά στην πρόληψη των κοινωνικών αιτίων που οδηγούν κάποιον στα ναρκωτικά. Ο χρήστης συνθετικών ναρκωτικών ουσιών πρέπει να έχει μια ουσιαστική ενημέρωση «από τη σκοπιά του χρήστη» για τις επιπτώσεις των ουσιών και της (κατά)χρήσης, πρέπει να προωθηθεί η δημιουργία εναλλακτικών κέντρων απεξάρτησης με παράλληλα μέτρα για την κοινωνική επανένταξη των χρηστών. Η χορήγηση από την πολιτεία των ουσιών στους χρήστες θα φέρει την απεξάρτηση του χρήστη από τον έμπορο καθώς και τη μείωση του κέρδους, της επιρροής και της δυνατότητας των εμπόρων να εγκλωβίζουν το χρήστη στα σκληρά ναρκωτικά.

Είναι λάθος να θέλουμε «να τρομοκρατήσουμε τους νέους για τις επιπτώσεις», όπως είπε ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος. Το ψέμα θα αποκαλυφθεί με την πρώτη δοκιμή. Όλοι γνωρίζουν πια ότι οι θάνατοι οφείλονται κυρίως στη νοθεία και το συνακόλουθο overdose ενώ πολλές κλοπές και άλλα εγκλήματα γίνονται λόγω του καθεστώτος παρανομίας.

Είναι φανερό ότι μια αναθεώρηση της νομοθεσίας σε εθνικό επίπεδο πρέπει να συνδυαστεί με μια παγκόσμια κινητοποίηση για τη συνολική αναθεώρηση της ευρωπαϊκής πολιτικής καθώς και της Συνθήκης του ΟΗΕ για τις ναρκωτικές ουσίες.

Αυτό που χρειάζεται πάντως, δεν είναι τα αφ’ υψηλού επιτίμια αλλά να βοηθήσουμε τα παιδιά που λιώνουν στα σκληρά ναρκωτικά, όχι με ελεημοσύνες και φιλανθρωπίες αλλά με το να τους θεωρήσουμε σκεπτόμενους ανθρώπους, που δεν έχουν ανάγκη από κοινωνικά αδιέξοδα αλλά από ελπίδες και οράματα για μια άλλη κοινωνία, αυτή της προσφοράς και της αλληλεγγύης.