Πρόταση της Οικολογικής Κίνησης Θεσσαλονίκης σε άτομα και οργανώσεις για την ανασυγκρότηση του χώρου της οικολογίας στη χώρα μας. Η πρόταση για ένα Οικολογικό Φόρουμ, ανεξάρτητα από την ένταξη κάποιου/ας σε μια οργάνωση ή φορέα, φιλοδοξεί να διευκολύνει το διάλογο και την κοινή δράση.
Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης
Αγαπητοί φίλοι
Επικοινωνήσαμε τους τελευταίους μήνες με διάφορα άτομα και οργανώσεις και συζητήσαμε γύρω από την προοπτική ανασυγκρότησης του χώρου της οικολογίας στη χώρα μας. Η πρόταση μας για το Οικολογικό Φόρουμ, που φιλοδοξεί να λειτουργήσει συνθετικά για όσους και όσες έλκονται από μια ριζοσπαστική εκδοχή της οικολογίας, φαίνεται πως είναι όχι μόνο ελκυστική αλλά και τελείως απαραίτητη για όσους θεωρούν την οικολογία ως συστατικό στοιχείο μιας άλλης πολιτικής. Ανεξάρτητα από την ένταξη κάποιου/ας σε μια οργάνωση ή φορέα, το Οικολογικό Φόρουμ φιλοδοξεί να διευκολύνει το διάλογο και την κοινή δράση μας. Θα θέλαμε λοιπόν να μας απαντήσετε άμεσα αν συμφωνείτε και υποστηρίζετε την πρωτοβουλία μας. Tηλ: 031. 222 503, 409 770, 328 791, fax 421196, E-mail: ecology-trem@nath.gr
ΓΙΑ ΕΝΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ
Η κρίση στη φύση και στην κοινωνία
Τα τελευταία χρόνια, μερικές από τις χειρότερες προφητείες, που οι πρώτοι οικολόγοι διατύπωναν, έχουν γίνει πραγματικότητα. Τα παλιά μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα επιδεινώνονται αλλά και νέα εμφανίζονται.
Το κλίμα της Γης χειροτερεύει, η βιοποικιλότητα μειώνεται, η ερημοποίηση επεκτείνεται, με συνέπειες που δεν είναι δυνατό να προβλεφθούν. Γενετικά μεταλλαγμένοι οργανισμοί βγαίνουν από τα εργαστήρια των πολυεθνικών, αυξάνοντας την εξάρτηση των παραγωγών και των καταναλωτών από αυτές και ταυτόχρονα δημιουργούν μια κατάσταση ίσως πιο επικίνδυνη από οποιαδήποτε μορφή χημικής ή ραδιενεργής ρύπανσης, καθώς η βιολογική αυτή ρύπανση μπαίνει στην καρδιά του κύκλου της ζωής και αναπαράγεται μέσα απ’ αυτόν. Η φτώχεια εξαπλώνεται, όπως και ο υποσιτισμός και η πείνα έως θανάτου, που με περισσό «ενδιαφέρον» απαλύνει η φιλανθρωπία των ανεπτυγμένων χωρών. Τα εξοπλιστικά προγράμματα και οι πόλεμοι, παρά το τέλος του ανταγωνισμού των υπερδυνάμεων, αναπτύσσονται κατατρώγοντας τους πόρους του πλανήτη, φυσικούς και οικονομικούς.
Η παγκοσμιοποίηση επελαύνει, απαιτώντας ανεξέλεγκτη διακίνηση προϊόντων και κεφαλαίων, διάλυση των συστημάτων κοινωνικής προστασίας, μεγαλύτερη εκμετάλλευση και ανεργία ή μάντρωμα των ανθρώπων σε «ευέλικτες» μορφές δουλειάς, που φτάνουν μέχρι τη δουλεία των μικρών παιδιών στα εργοστάσια του «Τρίτου Κόσμου» και των εισαγόμενων γυναικείων κορμιών στη Δύση. Ο ρατσισμός και η ξενοφοβία αποκτούν ευρεία κοινωνική και πολιτική βάση, χάρη και στην ενίσχυσή τους από την εξουσία της τηλεόρασης ενώ τείνουν να γίνουν και επίσημη κυβερνητική πολιτική χωρών της Δύσης.
Στην Ελλάδα
Η πολεοδομική υποβάθμιση και η ατμοσφαιρική ρύπανση, η καταστροφή των ελεύθερων χώρων και του πρασίνου μέσα και έξω από τις πόλεις, η ρύπανση των θαλασσών και η εξουθένωση των λιμνών και των ποταμών, η παραγωγή και η -συχνά ανεξέλεγκτη- εναπόθεση αστικών και βιομηχανικών στερεών και υγρών αποβλήτων, οι ενεργοβόρες δραστηριότητες, η κυριαρχία του αυτοκινήτου και το κυκλοφοριακό αδιέξοδο είναι προβλήματα πια τόσο μεγάλα, που δεν επιδέχονται εύκολες λύσεις. Η επέκταση των οικισμών, συχνά με αυθαίρετο τρόπο -ιδιαίτερα στις παραθεριστικές περιοχές- συνδυάζεται με τις αυξημένες δασικές πυρκαγιές, τις καταπατήσεις και τη ρύπανση. Η γεωργία γίνεται ολοένα και πιο εντατική, υδροβόρα και χημικοσυντηρούμενη ενώ βρίσκεται στην τελευταία θέση της Ε.Ε. όσον αφορά τις βιοκαλλιέργειες. Τα μεγάλα έργα προχωρούν ακάθεκτα στην καταστροφή μοναδικών φυσικών περιοχών ενώ η «μεγάλη ιδέα» των Ολυμπιακών Αγώνων εγγυάται την επιδείνωση του εξαιρετικά επιβαρημένου περιβάλλοντος της πρωτεύουσας, στερώντας ταυτόχρονα πόρους από την περιφέρεια.
Η Ελλάδα της ΟΝΕ, χώρα υποδοχής μεταναστών, τους «καλωσορίζει» σε γήπεδα και κρατητήρια πριν τους απελάσει, αφού πρώτα οι ευυπόληπτοι πολίτες της έχουν επωφεληθεί από τη φτηνή και ανασφάλιστη εργασία τους. Το έλλειμμα στην προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, που έχουμε κληρονομήσει από τις παλιότερες ιστορικές περιόδους, συνεχίζεται και σε ορισμένες περιπτώσεις επιδεινώνεται από τις πρωτοβουλίες του εκκλησιαστικο-πατριωτικού μπλοκ. Παρά τις θετικές εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά, ο στρατός υπερεξοπλίζεται ξοδεύοντας υπέρογκα ποσά και όλο πιο συχνά επιχειρεί εκτός των συνόρων της χώρας. Με το σύνθημα του εκσυγχρονισμού όλο και μεγαλύτερα τμήματα της κοινωνίας υπόκεινται στους κερδοσκόπους, η εκπαίδευση και η υγεία τείνουν να αποκτήσουν χαρακτήρα προνομίων ενώ το χρηματιστήριο, ο ναός του χρήματος και της αρπαχτής, εγκλωβίζει μαζικά τις συνειδήσεις.
Πέρα από τις εκλογές
Με τις εκλογές της 9ης Απριλίου 2000 φάνηκε να έκλεισε ένας ολόκληρος ιστορικός κύκλος για τον οικολογικό χώρο στην Ελλάδα. Η ανυπαρξία συγκροτημένου πολιτικού πόλου και η αδυναμία του χώρου να προσδιορίσει μιαν ενιαία εκλογική συμπεριφορά μεγένθυναν τις αποστάσεις ανάμεσα στα διάφορα σχήματα και πρόσωπα και επέτρεψαν συμπεριφορές από την αυτογελοιοποίηση μέχρι την υπουργοποίηση.
Το ζήτημα όμως της πολιτικής ανασυγκρότησης του οικολογικού χώρου δεν λύνεται ούτε με προεκλογικές συγκολλήσεις, ούτε με εικονικές νεκραναστάσεις, ούτε με ατομικές προσχωρήσεις. Το ενιαίο ομοσπονδιακό εγχείρημα της Ομοσπονδίας των Οικολόγων Εναλλακτικών της περιόδου 1989-90, η κορυφαία πολιτική στιγμή του ελληνικού οικολογικού κινήματος, τερμάτισε το βίο του σεμνά και σιωπηλά, χωρίς καν μια εκλογική ήττα και πριν να γίνει καθεστωτικό εξάρτημα της κεντρικής πολιτικής σκηνής και ΙΧ όχημα φιλοδοξιών και σκοπιμοτήτων. Και βέβαια, οι πρακτικές της πολιτικής και οικονομικής απάτης δεν μπορούν να απαντιούνται με καπηλεία της ιστορίας του οικολογικού κινήματος αλλά με δημιουργικό ξεπέρασμα και ουσιαστική απομόνωση κάθε εκφυλιστικού φαινομένου, τύπου Βεργή, Χατζηπαναγιώτου κ.α. Είναι επιπλέον καιρός να γίνει μια ειλικρινής αποτίμηση εκείνης της προσπάθειας, να διδαχτούμε από τα λάθη της και να εμπνευστούμε για μια νέα συγκρότηση.
Είναι γεγονός ότι μετά τη διάλυση της Ομοσπονδίας των Οικολόγων Εναλλακτικών ο οικολογικός χώρος στην Ελλάδα δεν μπόρεσε να εκφραστεί σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο με κάποιο βαθμό ενότητας, πληρότητας και συνέπειας. Οι όποιες μετέπειτα προσπάθειες μπορούν να χαρακτηριστούν ως αποσπασματικές και ατελέσφορες όχι μόνο για τον πενιχρό αριθμό ψήφων που συγκέντρωσαν σε εκλογές αλλά κυρίως γιατί δεν μπόρεσαν να εμπνεύσουν ένα μεγάλο κομμάτι του ζωντανού οικολογικού κινήματος και περιορίστηκαν κυρίως στην Αθήνα.
Ταυτόχρονα, στη θέση των παλιών οικολογικών ομάδων εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν ομάδες και οργανώσεις με ένα γενικό περιβαλλοντικό προσανατολισμό, αρκετές από τις οποίες διαμορφώνονται στο πρότυπο των μεγάλων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Κύριος στόχος τους είναι η γρήγορη ανάπτυξη της επαγγελματοποίησης και της εύκολης πρόσβασης στα ΜΜΕ αλλά συχνά χωρίς ενδοιασμούς για εξάρτηση από κυβερνητική ή επιχειρηματική χρηματοδότηση. Παρόλη την προσφορά τους στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, αδυνατούν να εκφράσουν τη ριζοσπαστική οικολογική κριτική και να αναπτύξουν κοινωνικό κίνημα.
Οι Ευρωπαίοι Πράσινοι
Η ελπιδοφόρα εμφάνιση των Πράσινων στο πολιτικό προσκήνιο στην αρχή της δεκαετίας του ’80 έχει γίνει σήμερα πηγή απογοήτευσης και επιφύλαξης προς όλο το οικολογικό κίνημα. Στο απόγειο της δύναμής τους, πράσινα κόμματα κατέχουν υπουργεία στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη νέα δομή του ΝΑΤΟ και στις στρατιωτικές επεμβάσεις, που πάντα είχαν μια «ανθρωπιστική» ή «αμυντική» δικαιολόγηση. Είναι πράγματι κατάντια το κύλισμα από τις θέσεις για διάλυση του ΝΑΤΟ και αντικατάσταση του στρατού από μια μορφή μη βίαιης κοινωνικής άμυνας στη σημερινή κατάσταση.
Ακόμη όμως και στα στενά περιβαλλοντικά θέματα, τα αποτελέσματα της παρουσίας πράσινων κομμάτων στις κυβερνήσεις -παρόλο που εκεί βασίστηκαν σε πολιτική συμφωνία και όχι σε ατομική προσχώρηση- είναι δυσδιάκριτα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Βέβαια, ούτε όλοι οι πολίτες που στήριξαν τους Πράσινους στη μέχρι τώρα πορεία τους, ούτε όλα τα πράσινα κόμματα στην Ευρώπη ενστερνίζονται αυτές τις θέσεις αλλά τα τρία μεγαλύτερα δίνουν τον τόνο και στην Ομοσπονδία των Πράσινων της Ευρώπης.
Χρειάζεται λοιπόν μια αναζωογόνηση και αυτού του χώρου προς μια κατεύθυνση σαφώς διακριτή από τον κυβερνητικό περιβαλλοντισμό και με έμφαση στην περιφερειακότητα, στον κινηματικό και αυτοδιοικητικό χαρακτήρα της οικολογίας. Κορυφαία γεγονότα, όπως η διεθνής διαμαρτυρία στο Σηάτλ, την Πράγα, το Πόρτο Αλέγκρε κ.α., δείχνουν το δρόμο του οικολογικού και κοινωνικού κινήματος.
Η δικιά μας οικολογία
Σ’ αυτό το γκρίζο φόντο η οικολογία δεν μπορεί απλώς να κολλάει τσιρότα στο πληγωμένο κορμί του πλανήτη ή να εκλιπαρεί τους κρατικούς και ιδιωτικούς σπόνσορες για κανένα «πρόγραμμα». Χρειάζεται, λοιπόν, να την ξαναπροσδιορίσουμε:
· Η δικιά μας οικολογία είναι δημιουργική: υπερασπίζεται και προωθεί κάθε προσπάθεια “να σώσουμε λίγο απ’ το αύριο που μας κλέβουν”, να περιοριστεί η υποβάθμιση της ζωής και της φύσης, ακριβώς γιατί συχνά οι επιπτώσεις είναι μη αντιστρεπτές, οι βιότοποι και τα είδη εξαφανίζονται, η υγεία μας υποσκάπτεται και η ζωή δεν περιμένει τις μεγάλες ανατροπές. Επιμένει όμως ιδιαίτερα σε εκείνες τις δομικές μεταρρυθμίσεις, που δεν αναπαράγουν τα σημερινά αδιέξοδα αλλά διευκολύνουν σημαντικές εξελίξεις.
· Η δικιά μας οικολογία είναι ριζοσπαστική: δεν αρκείται στην προσπάθεια μείωσης των συμπτωμάτων της οικολογικής κρίσης από έναν ανώδυνο περιβαλλοντισμό αλλά προχωρά σε μια συνολικότερη κριτική της βιομηχανικής καπιταλιστικής ανάπτυξης, που δημιουργεί αυτήν την κρίση. Προσπαθεί να αλλάξει το σημερινό ανταγωνιστικό μοντέλο της οικονομίας και της κοινωνίας και να το αντικαταστήσει με μια ήπια, συνεργατική, οικολογική κοινωνία αυτόνομων κοινοτήτων και αλληλέγγυων ανθρώπων.
· Η δικιά μας οικολογία είναι αυτόνομη: δεν ταυτίζεται ούτε με το κράτος, ούτε με τα κόμματα, ούτε με οικονομικά συμφέροντα. Συνεργάζεται με άλλες συγγενείς κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις μόνο στη βάση του αλληλοσεβασμού και της ισοτιμίας των απόψεων.
· Η δικιά μας οικολογία είναι ανεκτική: εμπνέεται από τις πιο ριζοσπαστικές ανθρωπιστικές παραδόσεις, στοχεύει στην ανάπτυξη μιας ανοιχτής, πολυπολιτισμικής κοινωνίας, που αρνείται το ρατσισμό και την ξενοφοβία, μιας Ευρώπης αλληλέγγυας στους μετανάστες, τους πρόσφυγες και τους λαούς του “Τρίτου” Κόσμου.
· Η δικιά μας οικολογία είναι διεθνιστική: κατανοεί ότι η ρύπανση δεν γνωρίζει σύνορα και ότι η ευημερία των ανεπτυγμένων χωρών (στις οποίες σαφώς ανήκει και η Ελλάδα) στηρίζεται και στην εκμετάλλευση, την πείνα και τη φτώχεια των “υπανάπτυκτων” χωρών, που χρησιμεύουν είτε σαν πηγές πρώτων υλών και φτηνού εργατικού δυναμικού είτε σαν χώροι εναπόθεσης βιομηχανικών αποβλήτων. Καλλιεργεί την αλληλεγγύη των κινημάτων και τη συνεργασία των λαών, χωρίς προκαταλήψεις και εθνικιστικές περιχαρακώσεις. Υπερασπίζεται τα δικαιώματα των μειονοτήτων και δεν θεωρεί ότι η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων οπουδήποτε είναι «εσωτερική» υπόθεση των κρατών.
· Η δικιά μας οικολογία είναι ειρηνιστική: δεν αποδέχεται τον πόλεμο και τη βία με καμιά δικαιολογία, απορρίπτει τον «ανθρωπιστικό» ρόλο του στρατού, αναπτύσσει σχέσεις φιλίας και επικοινωνίας με όλους τους λαούς χωρίς να τους χωρίζει σε ομόδοξους και αλλόθρησκους, σε καλούς και κακούς. Παλεύει ενάντια στους εξοπλισμούς, προωθεί την κατοχύρωση της αντίρρησης συνείδησης στη στρατιωτική θητεία και αναζητά μια πολιτική ασφάλειας, που στηρίζεται στην πρόληψη των συγκρούσεων και την πολιτική επίλυση των διαφορών.
· Η δικιά μας οικολογία είναι κινηματική: αναπτύσσει άμεση τοπική ή θεματική δράση ενώ σκέπτεται συνολικά και παγκόσμια. Δεν περιμένει λύσεις από διάφορους «σωτήρες» αλλά κινητοποιεί τους ανθρώπους για ζητήματα από την καθημερινότητα μέχρι την παγκοσμιοποίηση, πραγματώνοντας το όραμα στη σημερινή ζωή και όχι σε ένα απροσδιόριστο μέλλον.
· Η δικιά μας οικολογία είναι αυτοδιοικητική : πιστεύει στη δύναμη και την αυτοθέσμιση των πολιτών, στην ανανέωση της φθαρμένης έννοιας της πολιτικής και την έμπνευση μέσα από τις θετικές εμπειρίες της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας, της αυθεντικής συμμετοχής «εις τα της πόλεως», του οράματος του Ρήγα, της Παρισινής κομμούνας, της «Ελεύθερης Ελλάδας», που έδωσαν ουσιαστικό περιεχόμενο στην αυτοδιοίκηση πόλεων και κοινοτήτων.
· Η δικιά μας οικολογία είναι αντιεξουσιαστική: δεν θεωρεί ότι η έννοια της οργάνωσης συνοδεύεται υποχρεωτικά από την κάθετη ιεραρχία και την κυριαρχία μιας ελίτ. Επιδιώκει την άμεση δημοκρατία σε κάθε επίπεδο με συγκεκριμένα μέτρα, όπως οι συνελεύσεις γειτονιάς, τα δημοψηφίσματα, η εναλλαγή και η ανακλητότητα των όποιων αντιπροσώπων, η συμμετοχή όλων σε θέσεις που συνεπάγονται ευθύνες.
· Η δικιά μας οικολογία είναι αριστερή: εντάσσεται στο γενικότερο ιστορικό κίνημα της ανθρώπινης χειραφέτησης, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της συλλογικής διαχείρισης των αναγκών μας αλλά όχι στην τραγική εμπειρία της εξουσίας των γραφειοκρατών και των γκουλάγκ. Πιστεύει στη σύγκλιση των αντιστάσεων στη νεοφιλελεύθερη λογική της αγοραίας οικονομίας και της κοινωνίας του ατομικού κέρδους.
· Η δικιά μας οικολογία είναι φεμινιστική: απορρίπτει την πατριαρχική δομή της κοινωνίας και τις εξουσιαστικές σχέσεις ανάμεσα στα ζευγάρια και υπερασπίζεται τα δικαιώματα των γυναικών και την ελεύθερη έκφραση της σεξουαλικότητας. Αγωνίζεται ενάντια στον εφησυχασμό, που θεωρεί ότι η ισότητα έχει επιτευχθεί και στην τάση, που παράλληλα αναπτύσσεται έντονα, για να περιοριστούν οι γυναίκες στους παραδοσιακούς τους ρόλους.
· Η δικιά μας οικολογία είναι αλληλέγγυα: συμπαραστέκεται στα θύματα της κοινωνίας του πλούτου, της απληστίας και της αναλγησίας, όχι απλά με τη μορφή επιδομάτων επαιτείας αλλά με ουσιαστικές προσπάθειες για ανακατανομή του πλούτου σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, με την υπεράσπιση του δικαιώματος όλων στην εκπαίδευση, την υγεία, την ασφάλεια, τη ζωή με αξιοπρέπεια.
· Η δικιά μας οικολογία είναι αντικαταναλωτική: αντιστέκεται στη βιομηχανοποίηση και εμπορευματοποίηση της παραγωγής από ένα τεχνοκρατικό, συγκεντρωτικό, καταναλωτικό μοντέλο, που βασίζεται στη συνεχή τεχνητή «ανανέωση» και «επέκταση» των αναγκών και είχε ως αποτέλεσμα τη χημικοποίηση -και τώρα τη μετάλλαξη- της ζωής, με στόχο τα μεγαλύτερα κέρδη. Υπερασπίζεται το πνεύμα της εθελοντικής οικολογικής λιτότητας και σέβεται τη ζωή και τη φύση.
· Η δικιά μας οικολογία είναι αντιαυταρχική: υπερασπίζεται τη δημοκρατία ενάντια στον αυταρχισμό, την αποκέντρωση ενάντια στη γραφειοκρατία, την αποδοχή της διαφοράς ενάντια στη ομογενοποίηση, την πολυδιάσταση ενάντια στην εξειδίκευση, την αυτόνομη προσωπικότητα ενάντια στην τυποποίηση, το συναίσθημα ενάντια στη σκοπιμότητα, την εναλλακτική τεχνολογία ενάντια στον τεχνοκρατισμό,
· Η δικιά μας οικολογία είναι εναλλακτική: αναζητά και προωθεί εναλλακτικούς, οικολογικούς τρόπους ζωής, παραγωγικών και κοινωνικών σχέσεων, που αντιπαραθέτουν τη συλλογικότητα στον ατομισμό, την αυτοδιαχείριση στον ετεροκαθορισμό, την προσωπική δημιουργία στην κυριαρχία του χρήματος, την ανιδιοτελή προσφορά στον κυνισμό και τη σκοπιμότητα.
Απευθυνόμαστε, λοιπόν, σε όλους τους πολίτες που ασφυκτιούν στις σημερινές συνθήκες, σε όλες τις ζωντανές αυτόνομες δυνάμεις του οικολογικού κινήματος -άτομα ή ομάδες- που ανέπτυξαν συνεπή τοπική και θεματική δράση με συνολική σκέψη, που άντεξαν στην άνυδρη γη της προηγούμενης δεκαετίας, χωρίς να θυσιάσουν την αξιοπρέπειά τους στο βωμό ποικιλώνυμων εξουσιών, της εξαργύρωσης, της καριέρας.
Καλούμε όποιον και όποια συμφωνεί με τις παραπάνω διαπιστώσεις και θέσεις, που σίγουρα μπορούν να γίνουν αντικείμενο βαθύτερης επεξεργασίας και εμπλουτισμού, να συμμετάσχει στην προσπάθεια ανασυγκρότησης του οικολογικού χώρου και στη δημιουργία ενός κοινού χώρου επεξεργασίας ριζοσπαστικής οικολογικής πολιτικής, ενός εργαστηρίου κοινωνικής οικολογίας, ενός οικολογικού φόρουμ.
Καλούμε σ’ έναν ειλικρινή διάλογο όλες τις οργανώσεις, τους φορείς και τα άτομα που ενδιαφέρονται, σε μια συνάντηση που σύντομα θα οργανωθεί από κοινού.