του Γιώργου Μπλιώνη
(Δρ. Βιολογίας/Οικολογίας)
Ένα από τα πιο σημαντικά φυσικά οικοσυστήματα που έχουν μείνει μέσα στην πόλη της Θεσσαλονίκης είναι το τμήμα του Ξηροπόταμου (ή ρέμα Ασβεστοχωρίου) που σώζεται μεταξύ της Περιφερειακής Οδού και της Λεωφόρου Στρατού, στο Δήμο Παύλου Μελά. Πρόκειται για παραπόταμο του Δενδροπόταμου, ο οποίος διέρχεται ακριβώς από το νότιο τμήμα του πρώην στρατοπέδου Καρατάσιου. Από εκεί προέρχονται και οι τρεις φωτογραφίες (από την άνοιξη του 2012) που δημοσιεύονται εδώ. Η δενδρώδης και θαμνώδης βλάστηση είναι πολύ αξιόλογη, γεγονός στο οποίο συνεισφέρει βέβαια η συνεχής ροή νερού.
Δυστυχώς, η πίεση της αστικοποίησης είναι και εδώ εμφανής, καθώς σταδιακά, στη διαδρομή του Ξηροπόταμου εμφανίζεται μια «οικεία» εικόνα με αυθαίρετα, η οποία μένει σχεδόν απαράλλαχτη τα 20 τελευταία χρόνια. Από ένα σημείο και μετά, η κοίτη μετατρέπεται στην πυκνοδομημένη με αυθαίρετα οδό Μυτιλήνης. Το νερό συνεχίζει υπογείως, σε αγωγούς επίφοβης διατομής και χύνεται στο Δενδροπόταμο μετά την οδό Λαγκαδά.
Η πίεση για νομιμοποίηση της αυθαίρετης δόμησης στη συγκεκριμένη περιοχή συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, αν και η Θεσσαλονίκη έχει πλέον συσσωρρεύσει πολλά δείγματα των αρνητικών συνεπειών της πρόχειρης και ισοπεδωτικής αστικοποίησης. Αν κρίνουμε πάντως από τις προτάσεις του Δήμου για “τη συνολική ανάπτυξη του Δήμου Παύλου Μελά, της περιαστικής ζώνης και της Δυτικής Θεσσαλονίκης” που παρουσιάστηκαν το Νοέμβριο του 2012, φαίνεται ότι η κοίτη του Ξηροποτάμου εντάσσεται στην έκταση του μητροπολιτικού πάρκου Καρατάσιου και προστατεύεται. Να πρόκειται άραγε για «γραφιστικό τέχνασμα»;
Ένα άλλο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό που βρίσκεται σε μικρή απόσταση, λίγο ψηλότερα και από την άλλη μεριά της Περιφερειακής Οδού προς το Ρεντζίκι, είναι οι Βυζαντινοί Νερόμυλοι στην τοποθεσία Μυλοτόπι Μετεώρων, που έχουν ανακηρυχθεί Αρχαιολογικό Πάρκο και έχουν αναδειχθεί σε έναν επισκέψιμο χώρο, ο οποίος όμως ρημάζει αναξιοποίητος, αν και θα μπορούσε να υποστηρίξει προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
Οι βοτανολόγοι του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου κατέγραψαν 194 διαφορετικά αυτοφυή φυτά στη ρεματιά. Αριές, μελικουκιές, συκιές, καρυδιές, μουριές, πλατάνια, λεύκες, αμυγδαλιές, αγριαχλαδιές, ψευδακακίες, φτελιές είναι μερικά από τα δέντρα που αναπνέουν δίπλα στο ρέμα παρέα με θάμνους, όπως παλιούρια, φυλλίκια, βατομουριές, κουφοξυλιές, σπάρτα, αρμυρίκια.
Ο χώρος των Νερόμυλων θα μπορούσε να επικοινωνεί με το Καρατάσιου, μέσω του Ξηροποτάμου. Έτσι μπορεί να αναδειχθεί καλύτερα η σημασία του νερού για την πόλη και οι παλιότερες χρήσεις του. Αλλά και οι Περιαστικές Καλλιέργειες που έχουν ξεκινήσει ως μια υποδειγματική δραστηριότητα εντός της έκτασης του πρώην στρατοπέδου μπορούν να ενταχθούν σε μια νοηματική ενότητα, με μοναδική εκπαιδευτική και παιδαγωγική αξία, συμπληρωματική της εξαιρετικής περιβαλλοντικής αξίας.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, το σημαντικό αυτό φυσικό οικοσύστημα του Ξηροποτάμου πρέπει να προστατευτεί και να απελευθερωθεί σταδιακά από τα αυθαίρετα. Και αν αυτό ξεκινήσει από το Δήμο Παύλου Μελά, όπου συνδέεται με το πρώην στρατόπεδο και τους Νερόμυλους και μπορεί να αναδειχθεί ως σημαντικό περιβαλλοντικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, τότε θα μπορεί να συνεχιστεί και στην υπόλοιπη διαδρομή, σε συνεργασία με τους Δήμους Νεάπολης – Συκεών και Πυλαίας – Χορτιάτη.