Ήταν 2 Μαΐου του 1986 όταν το ραδιενεργό νέφος έφτασε και στη χώρα μας. Ήδη από τις 26 Απριλίου είχε τιναχθεί στον αέρα ο πυρηνικός αντιδραστήρας στο Τσερνομπίλ της Ουκρανίας και το δολοφονικό νέφος του θα ταξιδέψει έξι φορές πάνω από τη Γη.
Η 20η «επέτειος» του μεγαλύτερου πυρηνικού ατυχήματος στον πλανήτη είναι μια αφορμή για το οικολογικό κίνημα σ’ όλο τον κόσμο να σκαλίσει τις μνήμες, να τονίσει ότι η πυρηνική ενέργεια συνεχίζει να μας απειλεί και να απαιτήσει την προώθηση των ήπιων μορφών ενέργειας.
Παραμένουμε ενεργοί και αντιπυρηνικοί, λένε οι Οικολόγοι Πράσινοι, αποφασισμένοι να μην ξεχάσουμε:
• Τις δεκάδες χιλιάδες θύματα της πυρηνικής καταστροφής. Σύμφωνα με τη μελέτη TORCH, που παρουσιάστηκε πρόσφατα από τους Πράσινους, 30-60 χιλιάδες είναι μόνο οι νεκροί από καρκίνο ενώ ο ακριβής αριθμός τους δε θα γίνει ποτέ γνωστός.
• Το πάνω από 1 εκατ. ανθρώπους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν για πάντα τη γη και τα σπίτια τους, λόγω της ραδιενεργής επιβάρυνσης.
• Το ραδιενεργό νέφος, που μόλυνε πολλές περιοχές, ανάμεσα στις οποίες και ελληνικές (κυρίως Δυτ. Μακεδονία και Βορ. Θεσσαλία), που συνεχίζουν να παρουσιάζουν και σήμερα υψηλές συγκεντρώσεις ραδιενεργών στοιχείων.
• Τον κίνδυνο μιας ακόμα μεγαλύτερης πυρηνικής καταστροφής από τον κατεστραμμένο αντιδραστήρα, όπου παραμένει το 97-99% του ραδιενεργού υλικού χωρίς καμιά εγγύηση ασφάλειας. Η απειλή από ορισμένα ραδιενεργά στοιχεία θα συνεχίσει για χιλιάδες χρόνια ακόμη.
• Τον αυταρχισμό και τις αντιδημοκρατικές συμπεριφορές που συνοδεύουν πάντα την πυρηνική ενέργεια. Η καταστροφή του Τσερνομπίλ κρατήθηκε μυστική, τις πρώτες κρίσιμες μέρες, ακόμη και από τους πληθυσμούς που κινδύνευαν άμεσα, 600.000 άτομα εκτέθηκαν ως «καθαριστές» σε υψηλές τιμές ραδιενέργειας χωρίς ενημέρωση και χωρίς στοιχειώδη μέτρα προστασίας ενώ οι αντίστοιχες επιδόσεις και των δυτικών χωρών δεν είναι ιδιαίτερα δημοκρατικές.
• Τα χιλιάδες μικρά και μεγάλα ατυχήματα σε Ανατολή και Δύση που έχουν συνοδέψει την πυρηνική ενέργεια στα 50 χρόνια της παρουσίας της, δείχνοντας ότι απλά ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΣΦΑΛΗΣ.
Το Τσερνομπίλ σκοτώνει ακόμη
Παρόλα αυτά, η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΔΕΑΕ) υποβάθμισε σημαντικά τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία από την καταστροφή του Τσερνομπίλ, για να “αθωώσει” το σημαντικότερο πυρηνικό ατύχημα στην ιστορία και να συνεχίσει ανεμπόδιστα την προώθηση της πυρηνικής τεχνολογίας. Πρόσφατη έκθεση της Greenpeace εκτιμά ότι περίπου 270.000 άνθρωποι θα εκδηλώσουν καρκίνο, εκ των οποίων οι 93.000 με θανάσιμες συνέπειες, εξαιτίας του ατυχήματος στο Τσερνομπίλ. Σημαντικές είναι και οι επιπτώσεις στην υγεία όσων επιβίωσαν από την καταστροφή και στους απογόνους τους: βλάβες στο ανοσοποιητικό και το ενδοκρινικό σύστημα, πρόωρη γήρανση, καρδιαγγειακές, αιματολογικές και ψυχολογικές παθήσεις, χρωμοσωμικές εκτροπές και αύξηση των παραμορφώσεων σε έμβρυα και παιδιά. Το ατύχημα του Τσερνομπίλ στιγματίζει τη ζωή πολλών από τα παιδιά που δεν έχουν γεννηθεί.
Παρόλο που δεν έχουν ακόμα εξακριβωθεί πλήρως οι συνέπειες του τραγικού ατυχήματος στο Τσερνομπίλ, υπάρχουν ακράδαντα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η καταστροφή είχε τρομακτικές επιπτώσεις στην υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων σε ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη. Υπάρχουν και άλλες πηγές καρκίνου αλλά είναι γεγονός ότι το 24% των θανάτων στην Ε.Ε. προέρχεται από κάποια μορφή καρκίνου!
Η Ελλάδα συνένοχος;
Παρόλο που μας διαβεβαιώνουν ότι στην Ελλάδα δεν προβλέπεται πυρηνικό εργοστάσιο, δεν υπάρχει λόγος να εφησυχάζουμε.
• Η χώρα μας συνεχίζει να χρηματοδοτεί το διαβόητο Κοζλοντούι της γειτονικής Βουλγαρίας (μόλις 300 χλμ από τη Θεσσαλονίκη σε ευθεία γραμμή), αγοράζοντας κάθε χρόνο πάνω από 1700 πυρηνικές γιγαβατώρες (Gwh) αξίας 40 εκατ. ευρώ.
• Ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής πρόσφερε πρόσφατα στη Βουλγαρία στήριξη για το νέο της πυρηνικό εργοστάσιο στο Μπέλενε, δηλώνοντας ικανοποιημένος -ως μεσάζοντας προώθησης του πυρηνικού λόμπι- από τα μέτρα πυρηνικής ασφάλειας (!) που λαμβάνει η χώρα.
• Η τουρκική κυβέρνηση αδιαφορεί για την αντίθεση των πολιτών της και επαναφέρει σχέδια για πυρηνικές εγκαταστάσεις 5000 ΜW στη Σινώπη και σε δύο ακόμη περιοχές που δεν ανακοινώνονται (ίσως η μια από αυτές, στην Ανατολική Θράκη).
• Σε παγκόσμιο επίπεδο τα πυρηνικά εργοστάσια γίνονται προθάλαμος για τη διασπορά των πυρηνικών όπλων (Ισραήλ, Πακιστάν, Βορ. Κορέα) το Ιράν μπαίνει στο στόχαστρο μιας πιθανής νέας εισβολής, την ίδια ώρα που οι Η.Π.Α. παρέχουν με επίσημη συμφωνία στην Ινδία τις διευκολύνσεις-κλειδιά που απαγορεύει η Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων, την οποία η Ινδία δεν αναγνωρίζει ενώ αρνείται οποιοδήποτε έλεγχο των πυρηνικών εγκαταστάσεών της.
• Αλήθεια, η ελληνική κυβέρνηση θα υποστηρίξει και τα πυρηνικά εργοστάσια που σχεδιάζει η Τουρκία, ή θα εφαρμόσει δύο μέτρα και δύο σταθμά με επίκληση εθνικών λόγων;
Όχι σε μια φιλοπυρηνική Ε.Ε.
Δυστυχώς, η πλειοψηφία των ηγετών της Ε.Ε. αναπολεί μια αναβίωση της πυρηνικής ενέργειας (Π.Ε.), ως απάντηση στη συνεχώς αυξανόμενη ευρωπαϊκή εξάρτηση από υπερπόντιες πλουτοπαραγωγικές πηγές ενώ το πυρηνικό λόμπι οργανώνει την αντεπίθεσή του, με πρόσχημα την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών:
• Στα μισά της απόστασής μας από το Τσερνομπίλ, η Ρουμανία προχωρά ήδη στην κατασκευή νέου πυρηνικού αντιδραστήρα, με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.
• Η ίδια η Ε.Ε. διατηρεί σε ισχύ την απαρχαιωμένη συνθήκη EURATOM και τους πακτωλούς χρηματοδοτήσεων προς τα πυρηνικά.
• Δεκαπέντε χώρες επί ευρωπαϊκού εδάφους (10 μέλη της Ε.Ε.) διαθέτουν εργοστάσια παραγωγής πυρηνικής ενέργειας.
• Η Φινλανδία ήδη έχει έτοιμο τον πρώτο μετά-Τσερνομπίλ πυρηνικό αντιδραστήρα, έχοντας -από ό,τι φαίνεται- κερδίσει τη συναίνεση της κοινωνίας.
Βέβαια, ο επίτροπος της ΕΕ για την ενέργεια δέχεται ότι «είναι πολύ μεγάλο το κόστος και οι επιπλοκές, συμπεριλαμβανομένων του τεράστιου και άλυτου προβλήματος της παραγωγής και εναπόθεσης των πυρηνικών αποβλήτων». Δυστυχώς, όμως, οι προτάσεις του για καλύτερο έλεγχο της αγοράς ενέργειας και την περαιτέρω αξιοποίηση των πηγών καθαρότερων μορφών (φυσικό αέριο, βιομάζα, κλπ) απορρίφθηκαν από την Ε.Ε., η οποία φλερτάρει με την πυρηνική ενέργεια ενώ παράλληλα προωθεί σχέδια για αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από το 6% στα 20%. Όμως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν πρέπει να αποτελούν απλώς ένα συμπληρωματικό τρόπο παραγωγής ενέργειας. Αν δεν αποτελέσουν τη σημαντικότερη πηγή, τότε πάντα θα έχουμε τον εφιάλτη της ρύπανσης, είτε ατμοσφαιρικής, είτε ραδιενεργής.
Η Σουηδία, που είπε έγκαιρα όχι στα πυρηνικά, προχώρησε στην απεξάρτηση από το πετρέλαιο ως το 2020, δίνοντας βάρος στο υδρογόνο και στην παραγωγή φυτικών υδρογονανθράκων και αλκοόλης. Στον ίδιο δρόμο κινείται και η Ισλανδία, αξιοποιώντας τα κοιτάσματα της γεωθερμίας. H Δανία αποτελεί ηγέτιδα δύναμη στον κόσμο στην τεχνολογία των ανεμογεννητριών ενώ η Γερμανία επένδυσε στα φωτοβολταϊκά, προχωρώντας στην εγκατάλειψη των πυρηνικών, με την καθοριστική συμβολή των Πράσινων.
Δυστυχώς, όμως, νεοεισερχόμενες χώρες στην Ε.Ε., όπως η Ρουμανία και η Φινλανδία, κατασκευάζουν νέους πυρηνικούς αντιδραστήρες. Η Ρουμανία θα θέσει σε λειτουργία τον Μάιο τον δεύτερο αντιδραστήρα της, που αναμένεται να διπλασιάσει την παραγωγή ηλεκτρισμού από Π.Ε. και να τη φτάσει στο 24%.
Παλαιά αιτήματα του οικολογικού κινήματος, όπως η άρνηση εισαγωγής ηλεκτρικού ρεύματος από τα πυρηνικά της Βουλγαρία, φαίνεται να υποχωρούν μπροστά στην υπαγωγή των κρατών-μελών της Ε.Ε. στην υπερτοπική διασύνδεση των δικτύων. Ο αντιπυρηνικός αγώνας τώρα είναι για έναν ακόμη λόγο πανευρωπαϊκός και παγκόσμιος.
Τα αντιπυρηνικά κινήματα είναι ακόμα ζωντανά και καλούν σε αντιπυρηνικές καμπάνιες. Μια από αυτές είναι η συλλογή 1.000.000 υπογραφών από ευρωπαίους πολίτες, ώστε να προωθηθεί η αντιπυρηνική καμπάνια για συζήτηση στο Ευρωκοινοβούλιο. Προς το παρόν έχουν μαζευτεί 300.000.