Το πρόβλημα: Καταστροφική μηχανότρατα και υπεραλίευση
Το ελληνικό ψάρι έγινε είδος πολυτελείας και κινδυνεύει να χαθεί από τις θάλασσες και τη διατροφή μας. Χωρίς ουσιαστικό έλεγχο, οι μηχανότρατες οργώνουν τις θάλασσές μας καταστρέφοντας ευαίσθητα οικοσυστήματα. Συχνά ψαρεύουν παράνομα σε απόσταση αναπνοής από την ακτή, σπαταλούν τη θαλάσσια ζωή πετώντας πίσω στη θάλασσα τη μισή ψαριά τους και διοχετεύουν παράνομα ψάρια σε μικρό μέγεθος (γόνο) στην αγορά.
Αυτές οι καταστροφικές αλιευτικές πρακτικές απειλούν το παρόν και το μέλλον των ελληνικών ψαριών και χιλιάδων ανθρώπων, οι οποίοι βασίζουν το επάγγελμα και την επιβίωσή τους στο ψάρι (όπως οι παράκτιοι αλιείς, οι ιχθυοπώλες, ακόμα και οι ιδιοκτήτες ταβερνών, αλλά και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στις μηχανότρατες). Επιπλέον, επηρεάζουν αρνητικά τον ελληνικό τουρισμό που συνδέεται άμεσα με τις θάλασσές μας.
Παράκτιος ψαράς: το μέλλον της ελληνικής αλιείας
Οι παράκτιοι ψαράδες αποτελούν το μέλλον της ελληνικής αλιείας και μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην προστασία των θαλασσών μας εξασφαλίζοντας ελληνικό ψάρι στο πιάτο μας και αύριο.
Η παράκτια αλιεία είναι μία από τις σπουδαιότερες δραστηριότητες στη χώρα μας, τόσο για οικονομικούς, όσο και για κοινωνικούς λόγους. Απασχολεί δεκάδες χιλιάδες συμπολίτες μας και αποτελεί το μοναδικό μέσο βιοπορισμού για πολλές οικογένειες. Ειδικά σε απομακρυσμένα νησιά και περιοχές όπου συνήθως δεν υπάρχει εναλλακτική απασχόληση, η αλιεία μαζί με τον τουρισμό αλληλοστηρίζονται και επιτρέπουν σε αυτούς τους ανθρώπους να επιβιώνουν σε τόπους που διαφορετικά θα είχαν ερημώσει.
Σε σχέση με τα μεγάλα βιομηχανικά αλιευτικά σκάφη (μηχανότρατες και γρι-γρι), ο παράκτιος ψαράς έχει σκάφος μικρότερου μήκους και χωρητικότητας και χρησιμοποιεί στατικά, επιλεκτικά εργαλεία. Αυτό σημαίνει ότι στοχεύει σε συγκεκριμένα είδη και μεγέθη ψαριών, αποφεύγοντας το γόνο, έχει ελάχιστες απορρίψεις ψαριών πίσω στη θάλασσα και δεν καταστρέφει τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Η μεγάλη ποικιλία ψαριών που πιάνει ωστόσο, σπάνια φτάνει στις κεντρικές αγορές, οι οποίες μονοπωλούνται από τα ψάρια που αλιεύουν οι μηχανότρατες και τα γρι-γρι περιορίζοντας έτσι τις επιλογές των καταναλωτών.
Μη δημοφιλή ψάρια
Γιατί να περιορίζεις τη διατροφή σου σε 3-4 είδη μόνο, που συνήθως αλιεύονται από τις καταστροφικές μηχανότρατες, όταν υπάρχουν πολλά ψάρια που δεν είναι τόσο δημοφιλή, αλλά αλιεύονται με βιώσιμο τρόπο από παράκτιους ψαράδες; Επιλέγοντας μη δημοφιλή ψάρια, διευρύνεις τη διατροφή σου, ανακαλύπτεις νέες γεύσεις και συνταγές, ενώ παράλληλα συμβάλλεις στην προστασία των θαλασσών μας.
Εποχικότητα
Η εποχικότητα των ψαριών καθορίζεται με βάση την αναπαραγωγική περίοδο κάθε είδους και την επιτρεπόμενη περίοδο αλιείας για κάθε αλιευτικό εργαλείο. Παράλληλα, υπάρχει εποχιακή απαγόρευση αλιείας συγκεκριμένων ειδών, όπως για παράδειγμα του αστακού από το Σεπτέμβριο μέχρι το Δεκέμβριο.
Η θεσμοθέτηση της εποχικότητας έχει στόχο την προστασία της αναπαραγωγής των ψαριών ώστε να υπάρχει ανανέωση του πληθυσμού τους. Για παράδειγμα, απαγορεύεται η αλιεία με συρόμενα εργαλεία το καλοκαίρι, επειδή τα περισσότερα είδη ψαριών στη Μεσόγειο αναπαράγονται τους καλοκαιρινούς μήνες.
Η προστασία αυτή όμως δεν είναι αρκετή, αν σκεφτούμε ότι τον Μάιο, έναν από τους σημαντικότερους μήνες αναπαραγωγής για τα ψάρια, δραστηριοποιούνται όλα τα αλιευτικά εργαλεία. Επιπλέον, οι περιοχές αναπαραγωγής των ψαριών δεν προστατεύονται, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αυτές δεν είναι καν γνωστές ώστε να μπορούν να προστατευτούν.
Παρακάτω μπορείς να δεις ποια ψάρια μπορείς να φας και την επιτρεπόμενη περίοδο αλιείας για κάθε είδος και αλιευτικό εργαλείο όλο το χρόνο.
Υπάρχουν κατηγορίες ψαριων;
Στην αγορά έχει επικρατήσει η διάκριση των ψαριών σε Α’, Β’ και Γ’ κατηγορίες ποιότητας. Τα κριτήρια δεν είναι πάντα σαφή, συνήθως όμως ως Α’ κατηγορίας θεωρούνται τα πιο καλοσχηματισμένα, τα πιο σπάνια ή μεγάλα σε μέγεθος ψάρια, τα πιο δύσκολα στη συντήρηση ή ακόμα και τα νοστιμότερα. Επιπλέον, η κατάταξη σε κατηγορίες συχνά αντανακλά τις τιμές των ψαριών ή και τις διαμορφώνει.
Τι δεν μας λένε όμως οι κατηγορίες των ψαριών;
Αυτό που πρέπει όλοι να γνωρίζουμε είναι ότι όλα τα είδη ψαριών, ανεξαρτήτως κατηγορίας, έχουν τα ίδια θρεπτικά συστατικά και προσφέρουν τις ίδιες πολύτιμες ουσίες στον οργανισμό μας. Ένα ψάρι δηλαδή της Α’ κατηγορίας μπορεί να είναι εξίσου ωφέλιμο με ένα ψάρι της κατηγορίας Γ’. Επιπλέον, η κατηγοριοποίηση των ψαριών δεν λαμβάνει υπόψη της τη βιωσιμότητα των ειδών και επομένως δεν μας δίνει καμία σχετική πληροφορία.
Την επόμενη φορά λοιπόν που θα αγοράσεις ψάρι, ξέχασε για λίγο τις «τεχνητές» κατηγορίες που κατευθύνουν τις επιλογές μας στα ακριβά είδη και διάλεξε με βάση το πόσο φρέσκο είναι ένα ψάρι και τον τρόπο που έχει αλιευθεί.
Γόνος
Η νομοθεσία προβλέπει ελάχιστα επιτρεπόμενα μεγέθη για τα είδη, γιατί όταν αλιεύονται πρέπει να έχουν προλάβει να αναπαραχθούν. Δυστυχώς όμως, συχνά ο γόνος (τα μικρά σε μέγεθος ψάρια κάθε είδους που δεν έχουν προλάβει να αναπαραχθούν) φτάνει στην αγορά και κατ’ επέκταση στο πιάτο μας. Επιπλέον, σύμφωνα με νέα ερευνητικά δεδομένα τα ελάχιστα μεγέθη που ισχύουν σήμερα δεν εξασφαλίζουν υγιή ιχθυαποθέματα, για αυτό και θα πρέπει να αυξηθούν ακόμα περισσότερο.
Όλοι μπορούμε να βοηθήσουμε αν επιλέγουμε κάθε φορά τα μεγαλύτερα σε μέγεθος ψάρια κάθε είδους. Δεν αγοράζουμε και δεν καταναλώνουμε γόνο, η αλιεία του οποίου όχι μόνο ερημώνει τις θάλασσες αλλά είναι και παράνομη.
Γνώρισε καλύτερα τα ψάρια που αγοράζεις
1. Ρώτα πώς και πού ψαρεύτηκε και απόφυγε τα είδη που έχουν αλιευθεί με καταστροφικές πρακτικές (π.χ. η κουτσομούρα αλιεύεται κυρίως από μηχανότρατες, ενώ η σαρδέλα και ο γαύρος από γρι γρι).
2. Απόφυγε το γόνο. Αν βρεις γόνο στην αγορά, ενημέρωσέ μας για τον τόπο και την ημερομηνία πώλησης, καθώς και για το είδος του ψαριού. Αν μπορείς, στείλε μας μία φωτογραφία εδώ: cnetwork@greenpeace.org. Προσοχή: στις φωτογραφίες τα ψάρια πρέπει να είναι τοποθετημένα δίπλα σε ένα αντικείμενο που να δείχνει το μέγεθός τους (ψαρομεζούρα, ένα κουτί σπίρτα, ένα στυλό κ.α.)
3. Αγόρασε ψάρια στην εποχή τους, δηλαδή όχι την περίοδο αναπαραγωγής. Αν δε γνωρίζεις ποια είναι αυτή, ρώτα τον ιχθυοπώλη.
4. Ζήτα από τον ιχθυοπώλη σου να φέρνει ψάρι που έχει αλιευθεί με βιώσιμο τρόπο, από μικρούς παράκτιους ψαράδες. Σκέψου ότι έτσι ενισχύεις την τοπική οικονομία σε διάφορες παράκτιες περιοχές της χώρας.
5. Αγόρασε απευθείας ψάρι από τους παράκτιους ψαράδες στα καΐκια τους (θα τους βρεις σε πολλά λιμάνια της χώρας, ακόμα και κοντά σε μεγάλα αστικά κέντρα). Θα γνωρίσεις νέα είδη ψαριών και αν δεν ξέρεις πώς να τα μαγειρέψεις, μη διστάσεις να ρωτήσεις τους ίδιους τους ψαράδες.
6. Απόφυγε τα είδη υδατοκαλλιέργειας. Οι υδατοκαλλιέργειες δεν αποτελούν λύση στο πρόβλημα της υπεραλίευσης, ενώ με τον τρόπο που λειτουργούν σήμερα επιβαρύνουν περισσότερο τις θάλασσές μας.
Κατέβασε το αναλυτικό «Εγχειρίδιο του Καλού Ψαροφαγά»
Πηγή: www.greenpeace.org