Προφανώς τα ζητήματα που απασχολούν την επαρχία Λαγκαδά είναι περισσότερα αλλά σεβόμαστε την επιλογή της εφημερίδας «Αγγελιοφόρος» και θα εστιάσουμε στα τρία σημαντικότερα.
ΕΝΑ ΑΛΛΟ ΜΕΛΛΟΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΙΜΝΗ ΚΟΡΩΝΕΙΑ
Χρόνια πριν από τον πρώτο μαζικό θάνατο ψαριών το 1994, είχαμε κάνει κριτική στο καταστροφικό αναπτυξιακό μοντέλο, που τελικά εξόντωσε τη λίμνη Κορώνεια. Παρόλο που η κριτική μας και οι προτάσεις μας αντιμετωπίστηκαν αρχικά ως μη ρεαλιστικές, η Νομαρχία Θεσσαλονίκης τελικά αναγκάστηκε να υιοθετήσει τις απόψεις μας και να αναθεωρήσει το Master Plan, απορρίπτοντας τις προηγούμενες βασικές επιλογές για μεταφορά νερού από τον Αλιάκμονα, άντληση μεγάλων ποσοτήτων νερού από το βαθύ υδροφορέα, εκτροπή χειμάρρων κ.α.
Το νέο βελτιωμένο σχέδιο, όμως, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ένα ουσιαστικό πρόβλημα με τεχνικά έργα, μετατρέποντας τη λίμνη σε ένα λιμνοειδές οικοσύστημα. Εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις. Ουσιαστική λύση θα ήταν η αλλαγή του γεωργικού μοντέλου της υδροβόρας και χημικοσυντηρούμενης γεωργίας και βέβαια το σταμάτημα της ρύπανσης από βιομηχανικά απόβλητα, αστικά λύματα και γεωργικά απόβλητα. Γι’ αυτό και συνεχίζουμε την κριτική μας:
-Τα αναγκαία αγροπεριβαλλοντικά μέτρα λαμβάνονται υπόψη, είναι όμως σε εθελοντική βάση.
-Κεντρική θέση κατέχει το έργο δημιουργίας και διαμόρφωσης προ-υγροτόπου και βαθέων ενδιαιτημάτων (που περιλαμβάνουν έργα εκσκαφών και εκβάθυνσης του 20% της έκτασης του πυθμένα της λίμνης, με ταυτόχρονη δημιουργία χαμηλού – 0,5 μ. – αναχώματος περιμετρικά της λίμνης). Πρόκειται για έργο που αναμένεται να μειώσει το βαθμό εξάτμισης της λίμνης κι έτσι να διατηρήσει αρκετή ποσότητα νερού. Μπορεί όμως να επηρεάσει τη διαπερατότητα του πυθμένα ή την επαναδιάλυση βαρέων μετάλλων στη στήλη νερού. Επιπλέον, μπορεί να επηρεάσει την οριοθέτηση της λίμνης και οι αποκαλυπτόμενες εκτάσεις είτε να καταληφθούν είτε να μετατραπούν σε χωματερές.
-Δεν λαμβάνονται άλλα μέτρα διαχείρισης και ανόρθωσης οικοσυστημάτων (π.χ. διαχείριση καλαμώνα, εξέταση αναγκαιότητας επανεισαγωγής βενθοφυτικής βλάστησης και επαναδημιουργίας του συγκεκριμένου τύπου οικοτόπου, έλεγχος βόσκησης σε υγροτοπικά οικοσυστήματα και χρήση του ως διαχειριστικό εργαλείο, αποκατάσταση παρόχθιας βλάστησης χειμάρρων, επιδεικτική ανασύσταση υγρόφιλου δάσους π.χ. στις εκβολές του Μπογδάνα ή άλλου ενεργού χειμάρρου, κ.ο.κ.).
-Ιδιαίτερα για τα «μέτρα ορεινής υδρονομίας» αλλά και για τη «βελτίωση των υδραυλικών χαρακτηριστικών και διαχείριση χειμάρρων Σχολαρίου – Λαγκαδικίων και ενωτικής τάφρου», διακρίνεται μια παρωχημένη διαχειριστική φιλοσοφία αντιμετώπισης των χειμάρρων ως διαύλων διοχέτευσης νερού και όχι ως ζωντανών οικοσυστημάτων με χαρακτηριστική βλάστηση και ιδιαίτερους τύπους οικοτόπων. Εκτός αυτού, οι μηχανικές παρεμβάσεις που στους μικρούς κλάδους των χειμάρρων μάλλον είναι ήπιες (μικρά φράγματα, σταθεροποίηση κοίτης), στα κατάντη των μεγάλων χειμάρρων, όπου και οι διατομές είναι μεγαλύτερες, γίνονται προβληματικές και έρχονται σε αντίθεση με άλλα σημεία του σχεδίου, όπου προτείνονται μαιανδρισμοί της κοίτης και δημιουργία λεκανών εκτόνωσης πλημμυρών.
-Τα μέτρα ορεινής υδρονομίας φτάνουν στο σημείο να περιλάβουν και πρόταση για «ενρητίνωση πλατυφύλλων στα μεγαλύτερα υψόμετρα (>500 μ.)» (δηλαδή φύτευση κωνοφόρων δέντρων σε δάση πλατυφύλλων), κάτι που θεωρείται από πολλούς επιστήμονες πράξη οικολογικής αλλοίωσης παρά ανόρθωσης.
-Υπάρχουν επιφυλάξεις για τη «βελτίωση των υδραυλικών χαρακτηριστικών και διαχείριση χειμάρρων Σχολαρίου – Λαγκαδικίων και ενωτικής τάφρου». Πως θα μεταφέρεται νερό από τους συγκεκριμένους χειμάρρους στην Κορώνεια; Θα γίνουν έργα μετατόπισης ή δημιουργίας εναλλακτικής κοίτης; Τα 4Mm3/έτος τι ποσοστό αποτελούν ως προς το σύνολο της παροχής αυτών των χειμάρρων; Η ταπείνωση κατά 1 μ. της ενωτικής τάφρου στα ανάντη (στην επαφή της με την Κορώνεια), αποτελεί παρακινδυνευμένη και όχι εύκολα αντιστρεπτή παρέμβαση, που καταδικάζει το συνολικό οικοσύστημα να μην μπορεί να συγκρατήσει νερό υψομετρικής διαφοράς ενός μέτρου. Τέτοια παρέμβαση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αειφορική, όσο και επιθυμητή να είναι η αποκατάσταση της επιφανειακής υδραυλικής επαφής της Κορώνειας με τη Βόλβη. Επίσης, μια τέτοια ενέργεια προϋποθέτει την πλήρη εξασφάλιση της μη μεταφοράς ρύπων από το ένα σύστημα στο άλλο και αν υιοθετηθεί θα πρέπει να περιλάβει αυστηρό σύστημα ποιοτικού ελέγχου των νερών που υπερχειλίζουν. Ποιος όμως θα είναι ο μηχανισμός παρακολούθησης; Η ανεπαρκής Υπηρεσία περιβάλλοντος της Νομαρχίας;
-Το ανάχωμα 0,5 μέτρου δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως το «όριο» και η «μόνιμη» ακτή της λίμνης. Θα πρέπει να είναι σαφές ότι η Κορώνεια ως αβαθής λίμνη αποτελεί ένα πολύ δυναμικό και ευμετάβλητο οικοσύστημα και ως τέτοιο θα πρέπει να διαχειρισθεί. Είναι δυνατό λοιπόν, σε έτη ιδιαίτερα μεγάλης βροχόπτωσης (ή σε περιόδους με έντονους ανέμους και κυματισμό), το ανάχωμα να υπερκαλύπτεται από το νερό της λίμνης, γεγονός που δεν θα πρέπει να αποτραπεί με την ταπείνωση του πυθμένα της ενωτικής τάφρου. Επίσης, τα βυθοκορήματα που θα αποτεθούν για να δημιουργηθεί το ανάχωμα μπορεί να παρασυρθούν από το νερό ή τον άνεμο.
-Για τη λειτουργία κοινού αρδευτικού δικτύου για τους καλλιεργητές της περιοχής την οποία διέρχεται ο χείμαρρος Μπογδάνας, προβλέπεται να γίνει περιορισμένη εκμετάλλευση του βαθέως υδροφόρου ορίζοντα. Θα πρέπει να διευκρινισθεί αν η ποσότητα προς χρήση θεωρείται αμελητέα και ανανεώσιμη, γιατί στην αντίθετη περίπτωση, η απόληψη έστω και μικρής ποσότητας νερού θα μπορούσε να θεωρηθεί μη αειφορική.
-Δεν ξεκαθαρίζεται ποια θα είναι η σχέση μεταξύ της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης, του Φορέα Διαχείρισης Λιμνών Κορώνειας – Βόλβης (που ακόμη υπολειτουργεί) και των Περιβαλλοντικών Οργανώσεων. Η δημιουργία ομάδων εθελοντών θα πρέπει να συγκεκριμενοποιηθεί ως προς τους στόχους, τα μέσα και τους τρόπους συνεργασίας.
-Ενώ στο προηγούμενο Σχέδιο υπήρχε πρόγραμμα ενθάρρυνσης του οικοτουρισμού, το αναθεωρημένο Σχέδιο δεν περιλαμβάνει τίποτε σχετικό. Σε μια περίοδο όπου ήδη έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες (παραγωγή οικοτουριστικού υλικού από ΥΠΕΧΩΔΕ και Υπουργείο Τουρισμού) και αναπτύσσονται αξιόλογες συνοδευτικές πρωτοβουλίες αγροτουριστικού χαρακτήρα (LEADER+), θα έδινε σημαντική θετική ώθηση και θα δημιουργούσε νέες θέσεις εργασίας μια πρωτοβουλία της Νομαρχίας να συντονίσει τις τρέχουσες δράσεις, με τη λειτουργία του Φορέα Διαχείρισης και του Κέντρου Πληροφόρησης και με την εμπειρία των Περιβαλλοντικών Οργανώσεων. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να περιλάβει και μια ανάγκη επίδειξης των μελλοντικών παρεμβάσεων αποκατάστασης της λίμνης.
-Δεν δίνεται έμφαση στην ενθάρρυνση των οικολογικών/βιολογικών καλλιεργειών, που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στο πληττόμενο εισόδημα των αγροτών της περιοχής, ιδιαίτερα αν γινόταν δεκτή η πρόταση ίδρυσης στην επαρχία Λαγκαδά ενός πρότυπου Κέντρου Βιολογικών Εφαρμογών, που καταθέσαμε εδώ και χρόνια και στο Νομαρχιακό Συμβούλιο αλλά και σε όλους τους περιφερειάρχες Κ. Μακεδονίας, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί από το Γ’ Κ.Π.Σ.
Συμπερασματικά, υπάρχουν διαφωνίες σε ζητήματα ορεινής υδρονομίας, ταπείνωσης του πυθμένα της ενωτικής τάφρου και πιθανών εκτροπών, ευθυγραμμίσεων ή τσιμεντοποίησης της κοίτης των χειμάρρων Λαγκαδικίων και Σχολαρίου –ιδιαίτερα εντός της ζώνης Α του υγροτόπου. Παράλληλα, δεν υπάρχουν προβλέψεις αποκατάστασης της παρόχθιας βλάστησης των χειμάρρων, διαχειριστικών προτάσεων για άλλους τύπους οικοτόπων, προώθησης του οικοτουρισμού και διευκρίνισης των σχέσεων με το Φορέα Διαχείρισης και τις Περιβαλλοντικές Οργανώσεις.
Η σημερινή διοίκηση της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης αντιμετωπίζει τη λίμνη Κορώνεια κυρίως με επικοινωνιακό τρόπο ενώ η ρύπανση συνεχίζεται. Έχουμε αποδείξει ότι οι εναπομείνασες βιομηχανίες της περιοχής, με παράπλευρο αγωγό (by pass), που παρακάμπτει τις εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού των αποβλήτων, εξακολουθούν να διοχετεύουν ανεπεξέργαστα τα απόβλητά τους στη λίμνη ή, ακόμη, και να ρίχνουν –μέσω παλιών γεωτρήσεων- τα απόβλητά τους στο βαθύ υδροφόρο και, έτσι, ξεφεύγουν εύκολα από τον επιφανειακό έλεγχο της Νομαρχίας και γλιτώνουν τα μεγάλα κονδύλια που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού τους.
Οι υπηρεσίες και οι πολιτικοί διαχειριστές της Νομαρχίας ουσιαστικά παρακολουθούν αδρανείς το φαινόμενο της ρύπανσης. Όσοι θέλουν να εξαντλούν το ενδιαφέρον τους σε επιφανειακές δράσεις και να εγκαταλείπουν τη λίμνη στο έλεος των κάθε είδους ρυπαντών, προφανώς και θα πρέπει να απολογηθούν γιατί δεν εφαρμόζεται η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, που πέτυχαν η Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης, οι «Νομικοί Περιβάλλοντος» και ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Λαγκαδά (εκδίκαση 26-3-2003 στο Ε’ Τμήμα), η οποία διέταξε ελέγχους και κλείσιμο των βιομηχανιών της περιοχής που ευθύνονται για την οικολογική καταστροφή της λίμνης.
Η διοίκηση της νομαρχίας οφείλει να εφαρμόσει τις τρέχουσες επιστημονικές προτάσεις, να ελέγχει ουσιαστικά τις βιομηχανίες, να εξασφαλίσει το βιολογικό καθαρισμό των λυμάτων όλων των παραλίμνιων οικισμών, να σταματήσει το όργιο των γεωτρήσεων, που βαφτίζονται παλιές και νόμιμες, να προχωρήσει στην αναδιάρθρωση των καλλιεργειών και να εντείνει την αστυνόμευση για την παράνομη αλιεία και την κατάληψη των εκτάσεων της λίμνης που αποκαλύφθηκαν από την υποχώρηση των νερών.
Δεν αρκεί απλά η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της κρίσης αλλά η ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων. Με τα δεδομένα αυτά, η καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο φαίνεται σίγουρη.
ΟΙ ΑΜΜΟΛΗΨΙΕΣ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ
Έχουμε επανειλημμένα μιλήσει για το έγκλημα των εργολάβων της «Εγνατίας Οδού», που από το 1999 έχουν προχωρήσει σε μια άνευ προηγουμένου καταστροφική και παράνομη δραστηριότητα στην περιοχή, όχι μόνο υποβάθμισης του περιβάλλοντος αλλά και υπονόμευσης της υγείας και της ασφάλειας των κατοίκων και των περιουσιών τους.
Πρόκειται για απαράδεκτες αμμοληψίες σε διάφορες περιοχές, ακόμη και σε λόφους αλλά και στην κοίτη του χειμάρρου Μπογδάνα, τροφοδότη της λίμνης Κορώνεια και σε χωράφια της περιοχής, με σκοπό την κάλυψη κατασκευαστικών αναγκών της «Εγνατίας». Υπόψη ότι ο Μπογδάνας αποτελεί τμήμα της ζώνης Α’ του υγροτόπου διεθνούς σημασίας των λιμνών Κορώνεια και Βόλβη και της αντίστοιχης περιοχής του ευρωπαϊκού δικτύου NATURA-2000. Και το ερώτημα είναι, όταν μιλάνε για «αποκατάσταση», που θα βρουν άλλο υλικό και τι είδους θα είναι αυτό.
Η κοινοπραξία που είχε συμβατική υποχρέωση προς την «Εγνατία Οδό ΑΕ» για τη δημιουργία «δανειοθαλάμων» στην περιοχή έχει μετατρέψει μια περιοχή εκατοντάδων στρεμμάτων σε «κρανίου τόπο», αγοράζοντας και σκάβοντας γόνιμα χωράφια μέχρι και σε βάθος πολλών μέτρων! Αυτή ήταν και η αφορμή για να ασχοληθούμε τον Ιούνιο του 1999, μετά από πρόσκληση του Αγροτικού Συλλόγου Λαγκαδά, που έβλεπε την περιοχή να μετατρέπεται σε σεληνιακό τοπίο, με την άδεια του Δημάρχου Λαγκαδά (28.9.99).
Οι διαμαρτυρίες μας πήγαν «στο βρόντο» όπως και οι καταγγελίες στον εισαγγελέα. Επειδή Νομαρχιακές και Περιφερειακές υπηρεσίες (π.χ. ΔΕΚΕ) είχαν δηλώσει ότι είναι αδύνατον να δοθεί άδεια, αφού δεν έχει εγκριθεί Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, η κοινοπραξία προχώρησε σε αμμοληψίες από ιδιόκτητα χωράφια που γειτονεύουν με το χείμαρρο. Έτσι, όχι μόνο πήραν τόνους αμμοχάλικου μέσα από την κοίτη του Μπογδάνα χωρίς καμία μελέτη και άδεια, αλλά έστησαν το εργοτάξιό τους ακριβώς δίπλα από το χείμαρρο, σε χωράφια που αγόρασαν και όπου επίσης χωρίς καμιά άδεια, εγκατέστησαν σπαστήρες και άλλες εγκαταστάσεις, και προκάλεσαν τεράστιους κρατήρες.
Αφού οι αμμοληψίες έφτασαν έως τον υδροφόρο ορίζοντα, η κοινοπραξία «απαίτησε» και πάλι να μεταφέρει τη δραστηριότητά της μέσα στην κοίτη του χειμάρρου και άσκησε πιέσεις προς διάφορες κατευθύνσεις. Σε μαραθώνια συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Λαγκαδά, στις 12.10.2000, μαζί με τους αγρότες και ευαίσθητους κατοίκους της περιοχής πετύχαμε να ακυρωθεί η προηγούμενη άδεια για τις αμμοληψίες.
Επειδή η κοινοπραξία επειγόταν να συνεχίσει το καταστροφικό της έργο, εμφάνισε κατόπιν εορτής και Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ώστε να πάρει και τη νομιμοφανή άδεια. Μια μελέτη όμως διάτρητη ενώ το Δασαρχείο Λαγκαδά επέτρεψε και την ολοσχερή καταστροφή της δασικής βλάστησης (πλατάνια, ιτιές και άλλα υδροχαρή δενδρώδη και θαμνώδη είδη, όπως και είδη της γειτονικής ξηροφυτικής βλάστησης) και των καταφυγίων που αυτή παρέχει στα είδη της άγριας ζωής.
Αυτό που χρειάζεται είναι ένα γενναίο κονδύλι για τη φυσική αποκατάσταση του Μπογδάνα ως σημαντικού οικοσυστήματος, με αποκατάσταση της κοίτης του από τα φράγματα που κατακρατούν αρδευτικό νερό, με αποκατάσταση της φυσικής βλάστησης και των μαιανδρισμών της κοίτης, με ήπια αντιδιαβρωτικά έργα και έργα σταθεροποίησης κοίτης, με ήπια έργα εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφορέων, οι οποίοι κοντεύουν να στραγγίξουν από την εντατική εκμετάλλευση. Και επιπλέον, χρειάζεται επιφυλακή μήπως το μπάζωμα των κενών γίνει με στερεά απόβλητα!
Ο ΠΡΟΑΣΤΙΑΚΟΣ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΣ
ΕΙΝΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ
Την πρόταση της δημιουργίας ενός προαστιακού σιδηροδρομικού δικτύου στο νομό και στη Χαλκιδική είχαμε θέσει ήδη από το 1990. Το 1998, ενόψει του δεύτερου γύρου των νομαρχιακών εκλογών θέσαμε το ζήτημα στους δύο διεκδικητές ως ένα από τα κύρια σημεία που προγράμματός μας, πάνω στο οποίο θα έπρεπε να τοποθετηθούν. Συμφώνησαν και οι δύο αλλά το θέμα έμεινα στάσιμο.
Σε σύσκεψη στο επαρχείο με τον έπαρχο Λαγκαδά και τους επικεφαλείς όλων των υπηρεσιών καταθέσαμε την πρόταση μας για ενισχυμένη αποκέντρωση και ενεργοποίηση όλων των τοπικών δυνάμεων της περιοχής σε μία άλλη κατεύθυνση και ένα ποιοτικό αναπτυξιακό μοντέλο. Τονίσαμε ότι βασικό εργαλείο αυτής της άλλης προοπτικής είναι η ανάπτυξη του προαστιακού σιδηροδρόμου, που θα διευκολύνει την κίνηση των ανθρώπων και των αγαθών που παράγουν και, έτσι, δεν θα αναγκάζονται να εγκαταλείπουν την περιοχή για να μετακομίσουν στη Θεσσαλονίκη. Είναι απαράδεκτο το γεγονός η πόλη της Θεσσαλονίκης να συμπεριφέρεται στην επαρχία Λαγκαδά, όπως η συγκεντρωτική Αθήνα συμπεριφέρεται στην υπόλοιπη Ελλάδα και στη Θεσσαλονίκη.
Το σημαντικό στοιχείο στην πρόταση αυτή είναι ότι η ιδιοκτησία της παλιάς γραμμής Σαρακλί – Σταυρός ανήκει στον ΟΣΕ, παρόλο που έχει καταπατηθεί σε αρκετά σημεία. Και βεβαίως, θα μπορούσε να συνδυαστεί με μια Σιδηροδρομική Εγνατία.
Είναι μια πρόταση που θα μας φέρει κοντά σε ένα καλύτερο μέλλον, που αξίζει η περιοχή.
ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αγγελιοφόρος»