Σε νέα έκθεσή του, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA) παρουσιάζει τα αποτελέσματα έρευνας που διενήργησε σε βάθος σε τέσσερα κράτη μέλη της ΕΕ, τα σύνορα των οποίων αποτελούν ουσιαστικά τα νότια θαλάσσια σύνορα της ΕΕ. Η έκθεση περιγράφει τις επικίνδυνες συνθήκες μετάβασης στην ΕΕ που έχουν ως αποτέλεσμα την απώλεια ανθρώπινων ζωών στη θάλασσα, εξετάζει τους υφιστάμενους μηχανισμούς θαλάσσιας επιτήρησης και συνεργασίας με τρίτες χώρες, αναφέρεται δε και εκτενώς στη μεταχείριση της οποίας τυγχάνουν οι μετανάστες μετά την αποβίβασή τους στην ξηρά. Το τελευταίο κεφάλαιο αναφέρεται στις θαλάσσιες επιχειρήσεις που πραγματοποιούνται υπό τον συντονισμό του οργανισμού ελέγχου των συνόρων της ΕΕ (Frontex), καθώς και στους μηχανισμούς αλληλεγγύης της ΕΕ.
Η Ευρωπαία Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Cecilia Malmström δηλώνει: «Χαιρετίζω θερμά την έκθεση του FRA με θέμα τα θεμελιώδη δικαιώματα στα νότια θαλάσσια σύνορα της ΕΕ. Η έκθεση επισημαίνει τις δυσκολίες που συναντούν οι μετανάστες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, καθώς και τις σοβαρές και επείγουσες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν μετά την άφιξή τους. Το δικαίωμα στη ζωή και η τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης αποτελούν βασικά θεμελιώδη δικαιώματα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίσουν με κάθε τρόπο την πλήρη εφαρμογή των εν λόγω δικαιωμάτων. Η έκθεση του FRA περιέχει συγκεκριμένες προτάσεις σχετικά με τον τρόπο επίτευξης του στόχου αυτού».
Ενώ πολλές εκθέσεις που έχουν δημοσιευθεί επί του θέματος αυτού εστιάζουν σε συγκεκριμένο συμβάν, το οποίο έλαβε χώρα σε κάποιο σημείο συνοριακής διέλευσης, ο FRA συνέλεξε πλήρη στοιχεία για τις τέσσερις χώρες στις οποίες φτάνουν τα περισσότερα σκάφη με μετανάστες (Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα και Μάλτα). Οι πληροφορίες συλλέχθηκαν, μεταξύ άλλων, από συνοριοφύλακες, ψαράδες, αλλά και από τους ίδιους τους μετανάστες. Το ευρύ πεδίο της έρευνας και το μεγάλο φάσμα των ερωτώμενων βοήθησαν τον FRA να καταγράψει τις ελπιδοφόρες αλλά και τις κακές πρακτικές, καθώς και να εντοπίσει τους τομείς στους οποίους οι φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει να αναλάβουν δράση για την ενίσχυση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών μετά την άφιξή τους στην ΕΕ..
«Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της οφείλουν να μεριμνήσουν, ώστε κατά την άσκηση των απαραίτητων καθηκόντων επιτήρησης και διαχείρισης των συνόρων να μην παραβιάζονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των μεταναστών που αποβιβάζονται στις ακτές της ΕΕ», δηλώνει ο Διευθυντής του FRA, κ. Morten Kjaerum. «Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι παίρνουν την παράτολμη απόφαση να έρθουν στην Ευρώπη. Κάποιοι κάνουν χρήση του θεμελιώδους δικαιώματός τους να αναζητήσουν προστασία από τις διώξεις που υφίστανται στη χώρα καταγωγής τους, άλλοι αναζητούν μια καλύτερη ζωή για τους ίδιους και τις οικογένειές τους, και κάποιοι άλλοι, ιδίως γυναίκες και κορίτσια, πέφτουν, παρά τη θέλησή τους, θύματα δικτύων εμπορίας ανθρώπων. Ανεξάρτητα όμως από τους λόγους για τους οποίους έρχονται στην ΕΕ, οι μετανάστες που εισέρχονται στο έδαφος της ΕΕ πρέπει να απολαύουν των ίδιων δικαιωμάτων και να τυγχάνουν της ίδιας αξιοπρεπούς μεταχείρισης με κάθε άλλον άνθρωπο».
Την τελευταία δεκαετία έχουν αλλάξει σημαντικά τα πρότυπα μετανάστευσης διά θαλάσσης. Οι αφίξεις σημείωσαν σημαντική αύξηση το 2011 μετά την Αραβική Άνοιξη, προτού καταγράψουν νέα κάμψη το 2012:
Πηγή: Δεδομένα των εθνικών αστυνομικών αρχών (2012)
Η νέα έκθεση του FRA διατυπώνει συνολικά 50 προτάσεις που απευθύνονται προς τους φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ και των κρατών μελών, και υποδεικνύουν τρόπους για τη βελτίωση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στα θαλάσσια σύνορα της ΕΕ. Ορισμένες εξ αυτών είναι οι ακόλουθες:
• Η ΕΕ οφείλει να καταρτίσει σαφείς οδηγίες για τις τοποθεσίες αποβίβασης των μεταναστών που συλλαμβάνονται ή διασώζονται στη θάλασσα, ειδικότερα για τις επιχειρήσεις που πραγματοποιούνται υπό τον συντονισμό του Frontex. Οι οδηγίες αυτές θα πρέπει να προβλέπουν την απαγόρευση της επαναπροώθησης των μεταναστών προς τρίτες χώρες εφόσον υπάρχει κίνδυνος να τύχουν απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης
• Η σχεδιαζόμενη πλατφόρμα επιτήρησης των συνόρων Eurosur θα μπορούσε να συμβάλει στη διάσωση ανθρώπινων ζωών, καθώς μπορεί να παρέχει πληροφορίες για σκάφη ή άτομα που διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο και χρήζουν άμεσης βοήθειας. Οι δυνατότητες αυτές πρέπει να αξιοποιηθούν στο έπακρο.
• Πρέπει να ληφθούν πρακτικά μέτρα από όσους χρησιμοποιούν το σύστημα Eurosur, ώστε να αποφεύγεται η ακούσια αποθήκευση και ανταλλαγή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Με άλλα λόγια, πρέπει να εφαρμοστεί στην πράξη μια υφιστάμενη ρήτρα προστασίας όσον αφορά στην ανταλλαγή πληροφοριών με τρίτες χώρες, γεγονός που, διαφορετικά, ενδέχεται να έχει ως αποτέλεσμα την έκθεση των μεταναστών στον κίνδυνο της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας.
• Ο Frontex έλαβε προσφάτως σημαντικά μέτρα προς την κατεύθυνση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα ζητήματα που δεν έχουν επιλυθεί, όπως π.χ. να δίδεται μεγαλύτερη βαρύτητα στα θεμελιώδη δικαιώματα κατά τη διάρκεια των συνοπτικών ενημερώσεων των αξιωματικών πριν από την πραγματοποίηση κάθε επιχείρησης.
• Επιβάλλεται να διασφαλιστεί η συμπερίληψη ενοτήτων που αφορούν στα θεμελιώδη δικαιώματα από την πρώτη κιόλας στιγμή της πρακτικής κατάρτισης των συνοριοφυλάκων, οι οποίοι πρέπει να γνωρίζουν κυρίως ότι απαγορεύεται η επαναπροώθηση ατόμου εφόσον διατρέχει κίνδυνο δίωξης, βασανιστηρίων ή άλλης σοβαρής βλάβης.
• Η εμπειρογνωμοσύνη σε θέματα θεμελιωδών δικαιωμάτων πρέπει να αξιοποιείται σε καίρια στάδια του σχεδιασμού, της υλοποίησης και της αξιολόγησης των έργων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων.
Μπορείτε να μεταφορτώσετε το πλήρες κείμενο της έκθεσης στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση: http://fra.europa.eu/en/publication/2013/fundamental-rights-europes-southern-sea-borders
Σημειώσεις προς τους συντάκτες:
• Σύμφωνα με την αρχή της μη επαναπροώθησης, απαγορεύεται ο επαναπατρισμός ατόμων σε χώρες όπου κινδυνεύουν να υποστούν δίωξη, βασανισμό ή άλλη σοβαρή βλάβη.
• Ο FRA συμπροεδρεύει του Συμβουλευτικού Φόρουμ Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Frontex και παρέχει συμβουλές στον διευθυντή και το διοικητικό συμβούλιο του Frontex για ζητήματα θεμελιωδών δικαιωμάτων.
• Δημοσιεύσεις:
– Το 2011, ο FRA δημοσίευσε έκθεση σχετικά με την κατάσταση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ατόμων που διασχίζουν παράνομα τα χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα. Η έκθεση είναι διαθέσιμη στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση: Coping with a fundamental rights emergency – the situation of persons crossing the Greek land border in an irregular manner
– Στο τέλος του 2013 θα δημοσιευθούν τα αποτελέσματα έρευνας την οποία εκπόνησε ο FRA με θέμα την κατάσταση των παράνομων μεταναστών σε επιλεγμένα σημεία διέλευσης των εναέριων και χερσαίων συνόρων της ΕΕ.
Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε με: media@fra.europa.eu Τηλ.: +43 1 580 30 655