του Παν. Χρίστου (pressinaction.gr)Ξεχύλισαν αυτές τις μέρες οι τηλεοπτικές μας οθόνες από εικόνες βιβλικής καταστροφής, ερήμωσης, θλίψης, πόνου. Οι Γιαπωνέζοι, όσο κι αν χαρακτηρίζονται από μία ατσάλινη πειθαρχία και ένα οργανωτικό πνεύμα, λύγισαν μπρος στο μέγεθος του σεισμού, στον όγκο του νερού. Πανικοβλήθηκαν από τις αλλεπάλληλες εκρήξεις, έστω αυτές τις «ακίνδυνες», στα πυρηνικά τους εργοστάσια. Σχεδόν τα πάντα ισοπεδώθηκαν σε μία έκταση, που θεωρείται η καρδιά της βαριάς βιομηχανίας της τρίτης σε μέγεθος οικονομίας του πλανήτη.
Δεν παρακολουθήσαμε βέβαια οδυρμούς, σκηνές απόγνωσης. Δεν είδαμε εικόνες εγκατάλειψης, όπως συνέβη στη Σουμάτρα και στη Σρι Λάνκα μετά το τσουνάμι το 2004. Τα βουβά, όμως, πρόσωπα ανθρώπων, που έχασαν το βιός τους σε μία στιγμή, αποτυπώνουν το δράμα.
Ξεχάσαμε και εμείς για λίγο τη δική μας γκρίζα πραγματικότητα. Συμπονέσαμε, αλλά ταυτόχρονα σχεδόν μακαρίσαμε τους εαυτούς μας που δεν έτυχε να γεννηθούμε, να βρισκόμαστε εκεί, στην κόλαση της καταστροφής. Σκεφτήκαμε αναπόφευκτα ότι υπάρχουν και χειρότερα απ΄ αυτά που ζούμε, από τις συνέπειες μιας οικονομικής κρίσης. Για κάποιους, άλλωστε, που κινούν τα νήματα της χειραγώγησης της κοινής γνώμης, ήταν μία καλή ευκαιρία να στρέψουν αλλού την προσοχή μας.
Η ανθρώπινη ζωή, αλλά και ο θάνατος ευτελίζονται μπρος στην τηλεοπτική κάμερα, που λειτουργεί εν είδει αυτόπτη μάρτυρα της ιστορίας για να θυμούνται οι επόμενες γενιές. Ο αποτροπιασμός, που προκαλούν εικόνες βίας και καταστροφής, είτε πρόκειται για φυσικά φαινόμενα, είτε για πολέμους και βασανιστήρια, -θυμηθείτε τους βομβαρδισμούς αμάχων στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, στη Γάζα, τις σκηνές φρίκης από βασανιστήρια στο Αμπού Γκράιμπ και στο Γκουαντάναμο, τους αποκεφαλισμούς απαχθέντων από τρομοκρατικές ομάδες-, δεν λειτουργούν πάντα, όπως θα περίμενε κανείς, για να ευαισθητοποιηθεί ο κόσμος.
Ενίοτε συμβαίνει, αλλά τις περισσότερες φορές παραμένουμε βουβοί μάρτυρες. Ευδαίμονες, άφωνοι, αδύναμοι να παρέμβουμε μπρος στη φρίκη του κύκλου βίας και καταστροφής, που δεν έχει προηγούμενο. Ανατριχιάζουμε, αλλά εξοβελίζουμε το κακό, σαν να υπάρχει ένας ανόσιος δεσμός ανάμεσα στην οδύνη και την ηδονή. Ανάμεσα στην οδύνη, που νοιώθουμε για ό,τι συμβαίνει «έξω από το σπίτι μας», στην Ιαπωνία, στην Αϊτή, στο Ιράκ, στη Γάζα και στην ηδονή ότι είμαστε, ζούμε μακριά από κει.
Ο Πλάτων, δια στόματος Σωκράτη, στην «Πολιτεία», αφηγείται πως ο Λεόντιος, ο γιος του Αγλαϊωνα, καθώς ανέβαινε από τον Πειραιά προς την Αθήνα είδε στην άκρη του δρόμου στοιβαγμένα κάτι πτώματα. Τότε ένοιωσε την επιθυμία να τρέξει να τα δει από κοντά, αλλά ταυτόχρονα ένοιωσε άσχημα για αυτήν του την επιθυμία. Τελικά η επιθυμία νίκησε τη δυσφορία του. «Έτρεξε με τα μάτια γουρλωμένα προς τα πτώματα και μονολόγησε: Να σας κάνω το χατίρι κακορίζικα. Χορτάστε το υπέροχο θέαμα».
Στο ίδιο μήκος κύματος ο Άγγλος συγγραφέας και πολιτικός, Έντμουντ Μπερκ, γράφει το 1757: «Είμαι πεπεισμένος πως αισθανόμαστε ιδιαίτερη απόλαυση και μάλιστα κάθε άλλο παρά μικρή για τις πραγματικές δυστυχίες και τον πόνο των άλλων. Δεν υπάρχει θέαμα που αποζητούμε με τόση προθυμία όσο το θέαμα κάποιας σπάνιας και θλιβερής συμφοράς».
Η αμερικανίδα συγγραφέας Σούζαν Σόνταγκ, που τιμήθηκε με το βραβείο National Book το 2000, σ΄ ένα εκπληκτικό βιβλίο της με τίτλο «Παρατηρώντας τον πόνο των άλλων», (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Scripta), αναρωτιέται αν είμαστε όλοι βαμπίρ της οδύνης.
Και καλά θα έλεγε κανείς ότι «δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να βοηθήσουμε τους δύστυχους Γιαπωνέζους, θύματα μιας φυσικής καταστροφής». Διότι, όπως άκουσα, «δεν είναι φτωχοί, όπως οι Ινδονήσιοι και μπορούν να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους».
Αντί, όμως, να παρατηρούμε τη δυστυχία των άλλων, αντί ν΄ απολαμβάνουμε ότι «όλα αυτά συμβαίνουν στην άλλη άκρη της γης», θα μπορούσαμε να σκεφθούμε, να στοχαστούμε. Πόσο είμαστε έτοιμοι και τι κάνουμε ως χώρα, ως πολίτες για ν΄ αντιμετωπίσουμε ένα σεισμό; Τι μπορεί να συμβεί λ.χ. στην Ελλάδα, η οποία δεν κάνει προς το παρόν χρήση πυρηνικής ενέργειας, αλλά περιβάλλεται από χώρες (Βουλγαρία, Τουρκία, Ιταλία), που έχουν ή σκοπεύουν να εγκαταστήσουν πυρηνικά εργοστάσια; Τι σημαίνει αλληλεγγύη; Πόσο το «εγώ» μπορεί να γίνει «εμείς».
Αντί να περιοριζόμαστε αυτάρεσκα σε φράσεις του τύπου «είδες τη μανία της φύσης» ή «αυτά έχει ο πόλεμος», να συλλογιστούμε τι σημαίνει ισόρροπη ανάπτυξη, τι σημαίνει πόλεμος. Τελικά ο εφησυχασμός δεν βοηθά κανέναν παρά μόνον όσους επιχειρούν να μας καταδυναστεύσουν. Και η απόλαυση είναι προσωρινή, εφήμερη μέχρι ο πόνος να χτυπήσει τη δική μας πόρτα. Ποιος, όμως, θα μας ακούσει τότε;