Οι πόλεις μας, ένα απέραντο γκαράζ και αυτοκινητοδρόμιο

Θέλουμε οι πόλεις που ζούμε να μοιάζουν με τη Ζυρίχη, το Παρίσι και την Κοπεγχάγη ή με το Καράτσι, το Λάγκος και το Κάιρο; -Κείμενο: ΠΕΖΗ – Πρωτοβουλία Πολιτών για τα Δικαιώματα των Πεζών.

Στις 26 Ιανουαρίου 2009 συνεργείο του Δήμου Αθηναίων (από αυτά που εδώ και πολλά χρόνια “δεν υπάρχουν” για να εκτελέσουν τα πρωτόκολλα κατεδάφισης των αυθαιρέτων του Πεδίου του Άρεως) συνοδευόμενα από αστυνομικές δυνάμεις (από αυτές που ποτέ “δεν υπάρχουν” για να προστατεύσουν τα δικαιώματα των πεζών απέναντι στην επιθετικότητα και αυθαιρεσία οδηγών αυτοκινήτων και μοτοσικλετών) εισέβαλαν στο πάρκο που βρίσκεται στη γωνία Κύπρου και Πατησίων και ξερίζωσαν τη βλάστηση για να το παραδώσουν στους επιχειρηματίες που θα μετατρέψουν έναν ακόμα κοινόχρηστο χώρο σε υπόγειο σε χώρο στάθμευσης.

Όπως ήταν φυσικό, η εγκληματική καταστροφή του ελάχιστου πράσινου σε μια από τις περισσότερο πυκνοδομημένες και κυκλοφοριακά κορεσμένες περιοχές προκάλεσε δικαιολογημένα την αυθόρμητη αγανάκτηση του μεγαλύτερου μέρους της κοινής γνώμης (και όχι μόνο “πενήντα μπαχαλάκηδων” όπως προσπάθησε εκ των υστέρων ο δήμαρχος να υποβαθμίσει το ανοσιούργημα).

Αυτό που δεν τονίστηκε όμως όσο πρέπει, και καθιστά το έγκλημα “ιδιαιτέρως ειδεχθές”, είναι η πραγματική επίδραση που θα έχει το έργο, χάριν του οποίου έγινε η καταστροφή. Οι χώροι στάθμευσης σε κεντρικά σημεία των πόλεων αποτελούν πόλο έλξης μετακινήσεων με ΙΧ αυτοκίνητο και επιδεινώνουν ακόμα περισσότερο, και την κυκλοφοριακή συμφόρηση, αλλά και τις συνθήκες κίνησης των πεζών. Η επιδείνωση των συνθηκών ζωής, από την έλλειψη χώρων πρασίνου και της ρύπανσης (ατμοσφαιρικής και ηχητικής) και τη μετατροπή του αστικού περιβάλλοντος σε ένα πέλαγος λαμαρίνας, τσιμέντου και ασφάλτου, ωθεί τους κατοίκους (παροδικά ή μόνιμα) σε περιοχές έξω από την πόλη και προκαλεί ακόμα μεγαλύτερο αριθμό μετακινήσεων.

Για να πεισθεί η κοινή γνώμη για την αναγκαιότητα του έργου χρησιμοποιήθηκε για μια ακόμα φορά ο μηχανισμός παραπληροφόρησης που στοχεύει στην προώθηση της χρήσης ΙΧ αυτοκινήτων και μοτοσικλετών. Μας είπαν ότι το έργο θα μειώσει την παράνομη στάθμευση. Όπως μπορεί κανείς εύκολα να διαπιστώσει, όπου έγιναν τέτοια έργα (Πλατεία Κάνιγγος, Πλατεία Κλαυθμώνος κλπ) η παράνομη στάθμευση, όχι μόνο δεν εξαφανίστηκε, αλλά κάποιες φορές αυξήθηκε κιόλας. Μας είπαν ότι μετά από την κατασκευή του έργου θα ξαναφυτευτούν τα δέντρα που κόπηκαν. Όπως μπορεί να καταλάβει εύκολα κανείς, οι νόμοι της φυσικής επιβάλουν σε ένα ψηλό δέντρο, να έχει και βαθιές ρίζες για να μπορεί να σταθεί – η περίπτωση της πλατείας Κλαυθμώνος είναι χαρακτηριστική: όπου δεν υπάρχει γκαράζ από κάτω, σώθηκε το ψηλό πράσινο, ενώ στο υπόλοιπο τμήμα υπάρχει μόνο γρασίδι και μερικοί θάμνοι. Μας είπαν ότι υπάρχει έλλειψη χώρων στάθμευσης στην περιοχή. Στην πραγματικότητα όμως δεν υπάρχει έλλειψη χώρων στάθμευσης, όπως δείχνουν οι κενές θέσεις στα υπάρχοντα γκαράζ της περιοχής. Αυτό που υπάρχει είναι έλλειψη χώρων κίνησης πεζών, υποδομών για ποδηλασία και συχνών, φθηνών και αξιόπιστων συγκοινωνιών, που θα μπορέσουν να δημιουργηθούν μόνο όταν το δημόσιο χρήμα πάψει να σπαταλιέται σε άχρηστα και επιβλαβή έργα, όπως αυτό που αποφάσισε η δημοτική αρχή.

Δυστυχώς βλέπουμε γενικότερα την ίδια διάθεση για προώθηση των μετακινήσεων με ΙΧ αντί για βάδισμα, ποδηλασία και συλλογικές μεταφορές. Η παρέμβαση στο Βοτανικό προβλέπει καινούργιες λεωφόρους και ογκώδη εμπορικά κέντρα που δεν απευθύνονται σε τοπική κατανάλωση, αφού δεν υπάρχουν περιοχές κατοικίας εκεί κοντά, και θα απαιτήσουν μετακινήσεις μεγάλων αποστάσεων. Οι αστικοί αυτοκινητόδρομοι που προγραμματίζονται στον Υμηττό, εκτός από την καταστροφή του οικοσυστήματος, θα προκαλέσουν ανεξέλεγκτη αστική διάχυση και ενίσχυση των μετακινήσεων με ΙΧ, ενώ θα απαιτήσουν συλλεκτήριες λεωφόρους που θα διέρχονται μέσα από πυκνοκατοικημένες περιοχές κατοικίας. Η ίδια αντιμετώπιση υπάρχει και στις άλλες ελληνικές πόλεις (η υποθαλάσσια της Θεσσαλονίκης είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα). Οι ελεύθεροι χώροι της πόλης συνεχίζουν να υποβαθμίζονται, ενώ επιχειρείται συνειδητά η εξάπλωση της πόλης ώστε οι μετακινήσεις να γίνονται με ΙΧ αντί για ποδήλατο ή πεζή (το αποτέλεσμα φαίνεται στην επέκταση της πόλης προς τα Μεσόγεια γύρω από τους νέους οδικούς άξονες).

Την ίδια στιγμή που στη χώρα μας οι πόλεις έχουν μετατραπεί σε ένα απέραντο γκαράζ και αυτοκινητοδρόμιο, και οι πολίτες εξαναγκάζονται να χρησιμοποιούν αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες για τις μετακινήσεις τους, οι πολιτιστικά ανεπτυγμένες χώρες ενημερώνουν σωστά τους πολίτες τους και σχεδιάζουν τις πόλεις τους με τέτοιο τρόπο ώστε οι μετακινήσεις να ελαχιστοποιούνται και να γίνονται όσο το δυνατόν πεζή ή με ποδήλατο (και όπου αυτό δεν είναι δυνατό, να υπάρχουν αξιόπιστες και συχνές συγκοινωνίες). Έτσι εξασφαλίζουν την υγεία του πληθυσμού, αποτρέπουν την κλιματική αλλαγή, προσελκύουν τουρισμό και εξυπηρετούν το γενικότερο οικονομικό συμφέρον, αντί για επί μέρους συμφέροντα. Είναι καιρός να σκεφτούμε αν θέλουμε οι πόλεις που ζούμε να μοιάζουν με τη Ζυρίχη, το Παρίσι και την Κοπεγχάγη ή με το Καράτσι, το Λάγκος και το Κάιρο.